Według opowieści rodzinnych sprzed 100 lat, pierwszy Deutschmann (
Tablica ) pojawił się w Kaliszu wraz z wojskiem Napoleona i pochodził z pogranicza francusko-niemieckiego, najprawdopodobniej z Lotaryngii lub Alzacji.
Do Alzacji jeszcze nie dotarłam i nie wiem, czy rodzina przywędrowała na tereny polskie właśnie stamtąd.
Pewne jest, że Johann Friedrich Deutschmann, urodzony około 1769 roku, syn Andreasa, kowala w Creuzburg, przybył do Ostrowa w 1796 roku. Był on husarem, następnie karabinierem i wreszcie podoficerem w
Regimencie Husarii nr 4 księcia
Eugena von Württemberg, szwadronie pod dowództwem pułkownika von Lediwarth, następnie von Usedom, później von Warnerth. Ożenił się 06.02.1798 w wieku 28 lat z Marią Elisabeth, córką tkacza i obywatela Ostrowa, Christopha Reichert i Barbary Elisabeth Lieder.
Johann Friedrich i Elisabeth mieli sześcioro urodzonych w Ostrowie dzieci:
1. Johanna Juliana ur. 09.11.1798, zm. 22.01.1799
2.
Carl Friedrich ur. 06.02.1800
3. Johanna Christiana ur. 07.01.1802, zm. 20.01.1804
4. Nieochrzczony syn ur. 10.01.1804, zm. 11.01.1804
5. Samuel Wilhelm ur. 20.12.1806, zm. 02.06.1833
6. Wilhelmine ur. 08.02.1814
Carl Friedrich Deutschmann, syn Johanna, mieszkający już w Kaliszu majster sukiennik, poślubił tam 21.07.1828 r. Susannę Bedner i miał z nią pięcioro dzieci:
1. Charlotte Emilie Wilhelmine (30.06.1829 - 08.01.1898), poślubiła 20.11.1850 r. Carla Augusta Linke
2. Anna Susanna ur. 1832, zm. 24.07.1833
3. Julius Reinhold ur. 1833, zm. 31.12.1838
4.
Eduard
5.
Julius
Eduard (Henryk Edward Przemysław) Deutschmann (22.02.1840 - 29.01.1891) został w 1864 roku, już po powstaniu, za dostawy broni dla powstańców Powstania Styczniowego (wskutek donosu) aresztowany, siedział w więzieniu w Sieradzu i został wykupiony przez swoją matkę w 1866 roku.
Wszyscy są pochowani na Cmentarzu Ewangielickim w Kaliszu.
W grobowcu rodziny Fritsche są pochowani również spokrewnieni z nimi Rüdigerowie (Rydygierowie). Na obelisku od początku XX w (1902) wszystkie napisy są już tylko w języku polskim.
Brat Eduarda - Juliusz (
Foto ) (1843-1903) zmarł w Warszawie, pochowany na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim przy ul. Młynarskiej, a inskrypcja na grobowcu stwierdza, że jego córka Natalia była bojowniczką o szkołę polską.
Eduard i Amalia mieli 4 synów, którzy sporo zarobili przed I Wojną Światową realizując zamówienia na wyroby skórzane dla armii carskiej.
Byli to:
Paweł ,
Teodor ,
Armand i
Edward.
Edward ( Foto ) zginął podczas napadu na dyliżans z Kalisza do Warszawy ok. 1900 roku.
Armand ( Foto ) studiował w Dorpacie. Przed wojną był rezydentem u brata Pawła i nadzorował jego majątek w Sieroszewicach. Po wojnie pracował w PGR’ach na ziemiach zachodnich (Szczecin). Zmarł w 1950 r w Kaliszu.
Paweł (ur. 18.04.1873 w Kaliszu) ( Foto ) kupił Biernatki od Repphana (fundatora szpitala i remizy strażackiej w Kaliszu), Rososzycę od hr. Skórzewskiego, potem Sieroszewice i Czartki.
Ożenił się z Pauliną (1879-1965) (
Foto ) primo voto Mittelstaedt, z domu Fritsche (córką Carla Hermana i Marii Rüdiger).
W czasie okupacji dawał schronienie członkom AK. Po wojnie, aż do śmierci mieszkał u brata Teodora w Kaliszu na ulicy Kościuszki.
Paulina miała z pierwszego małżeństwa z Alfredem Mittelstaedt (1863-1946) (rodzina szwedzka została w Polsce po Potopie) czworo dzieci:
1. Lila (Alicja Maria) (1901-1990) wyszła za mąż za Leona Edwarda Lembke (1889-1949).
2. Irena (Irena Elwira) (1905-1990) wyszła za mąż za Stanisława Linke (1892-1939) (lekarz ordynator oddziału wewnętrznego w Kaliszu, podpułkownik WP, komendant 7 polowego szpitala; ranny po bombardowaniu w Kutnie); był bratem słynnego malarza Bronisława Linke).
3. Maurycy (Maurycy Fryderyk Oswald) (1902-1980) - ochotnik w wojnie z bolszewikami (służył w kawalerii), w czasie II Wojny Światowej aresztowany (4 lata w obozach koncentracyjnych, m. in. Hamburg-Neuengamme ).Po wojnie ożenił się z Hanną z domu Śpiewak (1919-1993) (jej ojciec był podpułkownikiem w Szczypiornie). Po wojnie Maurycy był znanym warszawskim internistą.
4. Maja (Maria Agnieszka) (1908-1973) wyszła w Kaliszu w 1931 roku w kościele św. Józefa za Juliana Grunera (1898-1940). Julian był lekarzem pediatrą, założycielem i ordynatorem oddziału pediatrycznego w szpitalu kaliskim. Był bardzo wysportowany (akademicki vice mistrz świata w rzucie oszczepem, środkowy napastnik w polskiej reprezentacji hokeja na lodzie). We wrześniu 1939 roku, jako podporucznik rezerwy aresztowany przez Rosjan w Stanisławowie - nie opuścił rannych (mógł udawać Niemca) - rozstrzelany w Charkowie. Maja wraz z córką Ewą i bratem Maurycym przebywała wtedy w Tomaszowie u kuzynów, państwa Lipskich.
Z Pawłem Deutschmanem miała Paulina jeszcze czterech synów :
1. Tadeusza (
1,
2) - zmarły w wieku dziecięcym.
2. Wojciecha - zmarły w wieku dziecięcym.
3. Janusza (Janusz Edward) ( Foto ) ur. 1921 - bronił się przed wcieleniem do armii niemieckiej poprzez wieczne odroczenia lekarskie na chorą nogę (pracując w fabryce swojego kuzyna Sowadzkiego wstrzykiwał sobie jakieś chemiczne roztwory stosowane w fabryce). Niestety został wcielony do Wehrmachtu. Na froncie zachodnim we Włoszech zdezerterował i przeszedł do armii Andersa. Pozostał w Anglii i po ożenieniu się z Angielką i ukończeniu Chemii na Politechnice Londyńskiej, wyjechał do Kanady.
4. Andrzeja (1924-1944) - zginął pod Brodami na Ukrainie w 1944 r. Był wcielony przymusowo do Wehrmachtu, jak większość młodych ludzi z Wielkopolski.
Teodor (1877-1954) (
Foto ) , syn Eduarda i Amalii Fritsche, ożenił się z Michaliną z Pstrokońskich (
Foto ) w 1912 roku (
Rodzina Pstrokońskich herbu Poraj).
Mieszkali w Kaliszu w willi przy ulicy Kościuszki 1.
Michalina szkołę średnią ukończyła w Warszawie. Po maturze wyjechała do brata, malarza Stanisława Pstrokońskiego, mieszkającego wówczas w zamku
Ploumanach własność teścia
Brunona Abdanka Abakanowicza) w Bretanii, gdzie poznała Henryka Sienkiewicza, który spędzał tam często wakacje. Po wyjściu za mąż i odchowaniu czworga dzieci, zajęła się pracą społeczną, reżyserowała szkolne przedstawienia teatralne i modne wówczas tzw. „żywe obrazy”.
Teodor prowadził interesy w Kaliszu, niezbyt udane. Był prezesem Spółki akcyjnej Arbor do handlu materiałami budowlanymi (
„Myśl Niepodległa” Nr 699, Warszawa, dnia 8 marca 1924 roku). Niestety inflacja spowodowała , że współudziałowcy wycofali udziały a Teodor aby ratować interes sprzedał ogromną kamienicę w Poznaniu. Niestety nie uratowało to firmy i wszystko stracił. Przez jakiś czas prowadził przedstawicielstwo poznańskiej firmy ubezpieczeniowej Westa, potem pracował kilka lat w garbarni u brata Pawła a przed samą wojną pod koniec lat trzydziestych prowadził sklep przy Rynku z towarami luksusowymi, takimi jak np. serwisy porcelanowe.
Teodor i Michalina spędzili okupację w Kaliszu razem z córką Bożeną. Ich trzej synowie brali udział w kampanii wrześniowej i dostali się do niemieckiej niewoli. Po wojnie w latach 50-tych wyrzucono ich z własnego domu przy ul Kościuszki 1. Zamieszkali w Warszawie najpierw u syna Zdzisława, a potem u córki Bożeny. Do końca życia pozostawali na utrzymaniu dzieci, ponieważ utracili wszystko.
Oboje są pochowani na Cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym przy ul. Żytniej w Warszawie. (
Foto )
Dzieci: Zdzisław, Bohdan, Jarosław, Bożena
Zdzisław (
Foto ) (1913-1994), najstarszy syn Teodora i Michaliny Pstrokońskiej, ukończył liceum im. T. Kościuszki w Kaliszu. W 1936 roku ukończył studia na Wydziale Ekonomiczno-Handlowym SGH w Warszawie. Skończył też studia doktoranckie ale pracy nie złożył. W 1937 roku wyjechał do Nancy, gdzie odbył studia podyplomowe. Pracował w Państwowym Banku Rolnym w Warszawie a od lutego 1939 w Ministerstwie Przemysłu i Handlu jako radca Wydziału Handlu Zagranicznego. Utrzymywał młodszego brata Bohdana, który rozpoczął studia na Politechnice Warszawskiej.
We wrześniu 1939 roku wstąpił jako ochotnik do wojska. Przed wojną nie udało mu się ukończyć podchorążówki, ponieważ okazało się, że nie widzi na jedno oko (efekt chłopięcych zabaw z procą), został z niej usunięty. Służył więc jako zwykły kanonier w dyw. Artylerii w grupie Podlasie gen. Kleberga. Do niewoli poszedł po bitwie pod Kockiem 6.10.1939. Przebywał w stalagu w Branderburgu, a potem w obozie pracy, gdzie pracował w hucie stali. Do Polski wrócił w 1945. Po wojnie pracował jako księgowy w sklepie z meblami w Kaliszu. W 1946 r. przeniósł się do Warszawy, gdzie pracował w Urzędzie Planowania, potem Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, a w latach 70-tych w Urzędzie Gospodarki Materiałowej jako wiceminister. W latach 40-tych i 50-tych miał duże kłopoty związane z niemieckim i tzw. burżuazyjnym pochodzeniem, musiał stawać przed sądem i składać długie wyjaśnienia. Groziła mu utrata pracy a nawet obóz pracy. Nigdy nie zapisał się do żadnej partii i był jednym z dwóch wieloletnich wiceministrów, którzy nie należeli do PZPR. Z pierwszym dniem stanu wojennego 13.12.1981 złożył dymisję i przeszedł na emeryturę.
W 1946 ożenił się z Jadwigą Schrott z domu Trzęsowską (
Foto ), ur. 2.10.1917 w Kaliszu, wdową po por. Kazimierzu Schrottcie (zamordowanym w Starobielsku). Zdzisławowi nadano tytuł honorowego obywatela Kalisza. Trochę więcej jest w kwartalniku „Kaliszanie w Warszawie“ 1996 nr 12.
Zdzisław zmarł w Warszawie 23.03.1994 r., pochowany na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim przy ul. Młynarskiej w Warszawie (
Foto ).
Bohdan (
Foto ) Deutschman Pstrokoński (1916-2010) ukończył liceum im. T.Kościuszki w Kaliszu. Po maturze skończył podchorążówkę i uzyskał stopień podporucznika w 25 Pułku Artylerii Lekkiej PAL w Kaliszu. Następnie rozpoczął studia na politechnice Warszawskiej na Wydziale Mechanicznym. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 wraz ze swoim pułkiem w ramach Armii Poznań, pod dowództwem gen. Kutrzeby. Walczył w bitwie nad Bzurą. Razem z częścią Armii Poznań przebił się do Warszawy. Służył jako oficer łącznikowy między pułkiem a dywizją, ponieważ doskonale znał Warszawę. Brał udział w bitwie o Warszawę. Do niewoli poszedł po kapitulacji Warszawy 29 września 1939 r. Osadzony najpierw w więzieniu w Łowiczu, ostatecznie trafił
do obozu w Woldenbergu. W Woldenbergu siedział razem z kuzynami ze strony babci Karoliny Pstrokońskiej, z domu Bogusławskiej -Sławomirem Lindnerem i Tadeuszem Bogusławskim. We wrześniu 1939 w wojsku spotkał się też z kuzynem Zasławskim.
Po wojnie Bohdan ożenił się z Marią Mikłaszewską (
Foto ) (1921-2003) i wyjechał razem z żoną do Olsztyna. Ukończył przerwane studia na Politechnice Gdańskiej. Pracował w kilku instytucjach na terenie Olsztyna a ostatnio jako główny energetyk w Akademii Rolniczej w Kortowie. Na emeryturę odszedł w 1981 r. Uczestniczył w większości zjazdów Woldenberczyków i do ostatniej chwili utrzymywał kontakty z żyjącymi kolegami z obozu. Zmarł 17 kwietnia 2010 roku.
Jarosław, (
Foto ) urodzony 21.01.1918 w Kaliszu, najmłodszy syn Teodora i Michaliny Pstrokońskiej, ukończył gimnazjum T. Kościuszki w Kaliszu.
Po ukończeniu średniej szkoły, chcąc pomóc rodzicom - wstąpił do wojska. Opuścił dom w wieku 18 lat. Był uczniem Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim (1936-1937). Po ukończeniu Szkoły 1-go Pułku Artylerii Najcięższej w Toruniu (1937-1939) (
Foto ) pełnił służbę już jako podporucznik w Górze Kalwarii koło Warszawy.
Gdy wybuchła II Wojna Światowa, brał udział w Kampanii Wrześniowej do 25.09.1939. Ranny pod Rawą Ruską, w obawie przed Rosjanami zataił swój stopień oficerski. Dopadli go jednak Niemcy i od 25 września był ich jeńcem nr. 781 w Stalagu w Ziegenhain. Do robót skierowywano go w okręgu Hessen-Nasau. Przebywał w niewoli przez całą wojnę. (
Foto )
Po wyzwoleniu przez wojska alianckie pozostał w wojsku amerykańskim (
Foto ) aż do chwili powrotu do Polski. Do Polski powrócił w 1946 r. i poślubił Lucynę (
Foto ) z domu Jóźwiak (
Rodzina Jóźwiaków)
.
Zamieszkali we Wrocławiu.
W latach 1946-1950 ukończył Państwową Wyższą Szkołę Administracji Gospodarczej. Pracował najpierw w Katowicach i od 1957 w Zjednoczeniu Przemysłu Węgla Brunatnego we Wrocławiu na stanowisku dyrektora ekonomicznego.
Zmarł 19.06.1989 we Wrocławiu, pochowany na Cmentarzu Grabiszyn we Wrocławiu (
Foto ).
Jarosław i Lucyna mieli troje dzieci: Barbarę (
Foto ), Lesława (
Foto ) i Michała (
Foto ).
Bożena (
Foto ) ukończyła w Kaliszu szkołę Anny Jagiellonki i po maturze studiowała matematykę na Uniwersytecie Warszawskim.
W czasie okupacji mieszkała w Kaliszu, gdzie zaangażowała się w konspiracyjną działalność w AK. Jej dzieje opisuje Stefan Dybowski w „ Saga grodu nad Prosną”. Szczęśliwie przeżyła aresztowanie pod koniec okupacji.
Fragment opracowania Juranda Piotrowskiego "Armia Krajowa. Zarys historii wojennej Kaliszan 1914-1945. Kalisz: Edytor-Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej 2004" , s. 134-135.
Po wojnie poślubiła Tadeusza Krysińskiego. Zmarła w Warszawie 04.01.2011 r.
Rodzina Deutschmanów auf einer größeren Karte anzeigen