Trzy Barbary Grocholskie ?
Pierwsza Barbara
Barbara z Oporowa Grocholska, herbu Sulima, córka Bernarda a żona Mikołaja Orzelskiego była moją pra...babcią. Od lat intryguje mnie ten temat i od czasu do czasu wracam do poszukiwań jej matki.
Sprawa nie jest łatwa.
Bernard Grocholski miał dwie żony: Annę z Chodzieży Potulicką i Katarzynę Białośliwską a z nimi ośmioro, dziewięcioro lub dziesięcioro dzieci. Studiując „Teki Dworzaczka” doszłam do wniosku, że córek Bernarda imieniem Barbara mogło być trzy.
Jako pomocą i materiałem porównawczym posługuję się artykułem Sławomira Leitgebera „ Grocholscy herbu Sulima, przydomku z Oporowa” umieszczonym w zeszycie „Genealogia, studia i materiały historyczne” tom 2, Poznań – Wrocław 1992, Wydawnictwo Historyczne.
Jest to świetna praca, bardzo pomocna w budowaniu drzewa tej rodziny, obejmująca w zasadzie prawie wszystkich jej członków.
Sławomir Leitgeber korzysta w swojej pracy między innymi z pozycji: „Roczniki domu Orzelskich (r. 1611) – Jan Orzelski, przeł. z łac. S. B. [w:] Zbiór pamiętników do dziejów polskich, wyd. Włodzimierz de Broel-Plater.
Być może stąd pochodzą różnice, o których niżej. Ponieważ nie posiadam innych źródeł niż elektroniczna wersja „Tek Dworzaczka”, będę się tylko na nie powoływać.
Mikołaj Grocholski, syn Władysława, poślubił pomiędzy 1491 r. i 1493 r. Jadwigę Siedlecką, córkę Piotra i Małgorzaty.
Według Sławomira Leitgebera miał z nią troje dzieci, dwie córki: Małgorzatę i Barbarę (?) oraz syna Bernarda.
Cytuję:
„Mikołaj Grocholski miał z Jadwigą syna Bernarda oraz dwie córki, Barbarę i Małgorzatę.
Barbara Grocholska, córka Mikołaja, wyszła za mąż w 1537 roku za Mikołaja Orzelskiego herbu Dryja (* ok. 1489), dziedzica w Orlu i Dąbrowie, wdowca po Annie Grudzińskiej, córce Andrzeja. Mikołaj Orzelski oprawił Barbarze w roku ślubu na wsiach Orle i Runowo posag w wysokości 1600 zł. Jednocześnie nabył wyderkafem od teścia, Bernarda Grocholskiego, za 1000 złotych polskich Szamocino, w 1538 roku zaś za 600 zł połowę wsi Żórawia w powiecie kcyńskim. Mikołaj Orzelski zmarł w 1563 roku, w wieku 74 lat. Wdowa zaś po nim zmarła 17 marca 1565 roku.”
Nie zgadzam się z tym. Pomijając fakt, że „Barbara Grocholska, córka Mikołaja, wyszła za mąż w 1537 roku za Mikołaja Orzelskiego...... Mikołaj Orzelski ... nabył wyderkafem od teścia, Bernarda Grocholskiego...”, istnieje w „Tekach” dokument, który mówi o Barbarze jednoznacznie jako o córce Bernarda.
Dworzaczek, Monografie - Monografia Orzelskich:
„Mikołaj ... Swej drugiej żonie, zaślubionej w r. 1537, Barbarze z Oporowa Grocholskiej, córce Bernarda, oprawił t. r. na wsiach Orle i Runowo posag 1.600 zł (P. 1394 k. 115). Jednocześnie od teścia Grocholskiego nabył wyderkafem za 1.000 złp Szamocino w p. kcyń. (ib.). Od teścia w r. 1538 nabył za 600 zł wyderkafem połowę wsi Żórawia w p. kcyń. (ib. k. 178).“
Dworzaczek, Regesty
Grodzkie i ziemskie > Poznań > Rezygnacje > XVI wiek
255 (Nr. 1394) 1537
N. Mik. Orzelski z p. nakl., na całych wsiach Orle i Runowo p. n. zap. 1. 600 zł. pos. i t. w. ż. Barbarze, c. Bernarda Grocholskiego (f. 115)
Sławomir Leitgeber
„Nie jest dzisiaj znane pokrewieństwo Bernarda Grocholskiego z Anną Siekowską. Odziedziczył zaś po niej - zmarła w 1516 lub 1517 roku - części we wsiach: Siekowo Wielkie, Siekowo Małe, Szczepankowo, Głodno, Biskupice Dłużyńskie, Barklin Stary pusty oraz połowę Trzebidzy pustej. Inne części tych samych wsi odziedziczyła równocześnie siostra Bernarda, Małgorzata.”
Uzupełniam: Anna Siekowska nie żyła już w 1514 roku.
Dlaczego Barbara, podobno siostra Bernarda i Małgorzaty nie jest w tym spadku uwzględniona?
Dworzaczek, Regesty
Grodzkie i ziemskie > Pyzdry > Część 2
2189 (Nr. 24) 1514
N. Bernard Żaleski, dziedzic w W. i M. Zalesiu, płaci winę, bo nie stanął z pozwu NN. Bernarda i Małgorzaty s. i c. N. Jadwigi Siedleckiej, ol. żony Mikołaja Milonskiego którzy go pozwali pr. bliższ. o 1/2 550 gn. tj. o 275 gn. posagu opraw. ol. Annie S. ich ciotce rodz. na W. i M. Zalesiu i 0chli (f. 184). Tenże Bernard płaci winę z tejże racji Katarzynie S. wd. po ol. Janie Roszkowskim (f. 184v)
Grodzkie i ziemskie > Poznań > Inskrypcje > XVI wiek > Część 1
1924 (Nr. 866) 1515
NN. Bernard i Małgorzata, syn i córka N. Mikołaja Milońskiego, w tow. Wojc. Słupskiego stryja i Jakuba Radeckiego wuja, kwitują Bernarda Zaleskiego z połowy posagu ciotki swej rodzonej ol. Anny, żony tegoż Bernarda, opraw. na wsiach W. i M. Zalesie i Ochla p. pyzdr. (f. 271v)
Grodzkie i ziemskie > Poznań > Inskrypcje > XVI wiek > Część 1
2084 (Nr. 866) 1517
N. Jan Komornicki jako prok. N. Katarzyny Boskowskiej, oraz Bernarda i Małgorzaty, syna i córki Mikoł Grocholskiego z Jadwigi Siedleckiej, spr. pw. Wacławowi Ostrorogowi z racji wygn. z dd. Siekowo W. i M., Szczepankowo, Biskupice, Głodno, St. Barklino, pustki i 1/2 wsi Trzebidza p. kośc. ze spadku po Annie Siekowskiej (f. 401)
Grodzkie i ziemskie > Poznań > Rezygnacje > XVI wiek
4138 (Nr. 1392) 1517
N. Bernard Grocholski, dz. w Siekowo, całe cz. wsi: Siekowo W. i M., Szczepanowo, Biskupice, Głodno, Stare Barklino pus. i 1/2 wsi Trzebidza pus. po + G. Anny Siekowskiej, ciotki spadłe nań obok in. spadkob. w pp. kośc. i wsch. za 1.300 zł. G. Piotrowi Czmachowskiemu genero suo sprzed. (f. 181)
Grodzkie i ziemskie > Kościan > Inskrypcje
4751 (Nr. 25) T. C. 1517
Małg. ż. Piotra Czmachowskiego intromit. do 4-ej cz. wsi Szyekowo W. i M., Szczepankowo, Biskupice, Głodno, Stare Barklyno pus. i 1/2 wsi pus. Trzebidza p. kość., spadłych na się po + Anny Szyekowskiej, obok N. Katarzyny Roskowskiej i Bernarda, s. N. Mikołaja Czocholskiego (?), tj do 4-ej części tych dóbr (f. 29)
Grodzkie i ziemskie > Poznań > Inskrypcje > XVI wiek > Część 1
2059 (Nr. 866) 1517
G. Wacław z Ostroroga płaci winę, bo nie stanął z pozwu Katarzyny Roskowskiej, wdowy po ol. Janie Rosk. oraz Bernarda syna Mikoł. Grocholskiego, oraz Małgorzaty ż. Piotra Czmachowskiego, a córki tegoż Mikołaja Grocholskiego, o wygnanie z dóbr ich Siekowo W. i Mn. oraz Szczepankowo, Biskupice, Głodno Stare Barklino pustki i poł. wsi Trzebidza p. kośc. spadłych na nich po ol. Annie Siekowskiej, (f. 379). Małgorzata, ż. Piotra Czmach., c. Mikołaja Miłońskiego, w tow. Mikołaja Tupalskiego stryja i Piotra Konarzewskiego, podsędka pozn. wuja, kwituje ojca swego z ojc. i macierz. (f. 379)
Grodzkie i ziemskie > Kościan > Inskrypcje
4772 (Nr. 25) T. C. 1519
Katarz. Roszkowska, wd. po ol. Janie R. i Bernard, Mikołaja Grocholskiego syn, oraz Małgorzata ż. Piotra Czijmachowskiego, płacą 8 grz., bo nie stanęli z pozwu Wacława Ostroroga, o 1/2 posagu ol. Burulty 400 grz. (f. 67)
Grodzkie i ziemskie > Kościan > Inskrypcje
4767 (Nr. 25) T. C. 1519
Katarzyna Roskowska Bernard Grocholicki i Małgorzata Czmachowska, ciotka z siostrzeńcami rodzonymi, dziedzice w Szyekowie, płacą grz., bo nie stanęli z pozwu Stanisława z Ostroroga klana kaliskiego (f. 54)
Grodzkie i ziemskie > Kościan > Inskrypcje
4806 (Nr. 26) T. C. 1519
Wacław z Ostroroga klan kaliski, pw Katarzynie Roszkowskiej, wdowie po ol. Janie Roszk., oraz Bernardowi s. Mikołaja Grocholskiego, i Małgorzacie ż. Piotra Czymachowskiego, c. tegoż Mikołaja Gr., spadkobiercom ol. Anny Trzebawskiej, c. G. ol. Stanisława Szyekowskiego, ponieważ ol. Burneta z Ostroroga ż. ol. Stanisł. Szyek. z obu Szyekowów dziedzica, ciotka rodz. Wacława O. wniosła 1. 000 złp. na te dobra, a ta Burneta bliższość spadłą po ol. G. Janie z Czyżowa, sprzedała M. o. Janowi z Ostroroga, bratu swemu rodz., wtedy klanowi pozn. po niej dziedziczyły jej dzieci Sędziwój i Anna Siekowscy, a po + Sedziwoja, Anna, ż. Macieja Trzebawskiego (f. 15) dobra Siekowo W. i M., Szczepankowo, Biskupice, Głodno. Oni pozywają Ostroroga.
Z akt tych wynika, że Anna Siekowska podzieliła swój majątek pomiędzy siostry Siedleckie czy też ich potomstwo. Tych sióstr, córek Piotra Siedleckiego i Małgorzaty było trzy. W roku 1514 żyła jeszcze tylko Katarzyna, żona Jana Roszkowskiego, natomiast Jadwiga, żona Mikołaja Grocholskiego v. Miłońskiego i Anna, żona Bernarda Zaleskiego wspominane są jako zmarłe. Anna zmarła bezpotomnie, Katarzyna żyła jeszcze i procesowała się wspólnie z dziećmi zmarłej siostry Jadwigi, czyli Bernardem i Małgorzatą z Wacławem Ostrorogiem o spadek po ciotce Siekowskiej.
Anna Siekowska, córka Stanisława i Burnety Ostroróg była dwa razy zamężna. Nazywana jest czasem Trzebawską, jednym z jej mężów był Maciej Trzebawski. Jej matka Burneta była siostrą Jana, którego syn Wacław Ostroróg rościł sobie prawa do części spadku.
Dlaczego Siekowska nazywana jest ciotką Bernarda i Małgorzaty nie wiem, mogę tylko przypuszczać. Wiadomo, iż miała brata Sędziwoja, może miała też siostrę Małgorzatę, żonę Piotra Siedleckiego, matkę trzech sióstr Siedleckich? Mam zamiar te powiązania odnaleźć.
Jedno jest pewne – nigdzie, w żadnym dokumencie nie pojawia się druga siostra Bernarda, Barbara. Jeśli rzeczywiście jakaś Barbara była, musiała się urodzić już po śmierci Anny Siekowskiej, która zmarła przed 1515 rokiem. Czysto rachunkowo jest to możliwe. Jadwiga Siedlecka, matka Bernarda i Małgorzaty zmarła też przed rokiem 1515.
Bernard Grocholski żenił się dwa razy. Jego pierwsza żona, Anna z Chodzieży Potulicka była córką Wojciecha, kasztelana kamieńskiego i Katarzyny z Bnina Opalińskiej, kasztelanki santockiej. Nie wiadomo kiedy urodziła się Anna, wiadomo, że była żoną Grocholskiego już w 1519 r. i jeszcze w roku 1523.
Dworzaczek, Regesty
Grodzkie i ziemskie > Poznań > Rezygnacje > XVI
4548 (Nr. 1392) 1519
G. Mik. Grocholski, ojciec G. Bernarda G-go, całe 1/2 wsi Grocholino, Szamocino, Laskowo, Gromadzinko, z 1/2 połowy wsi Sirniki p. kc. za 1. 800 zł. G. Annie, c. G-ol. Wojc. z Potulic klanu kamien., a ż. Bernarda Grochol., syna swego, wyd. (f. 322)
Grodzkie i ziemskie > Poznań > Rezygnacje > XVI
5249 (Nr. 1392) 1523
G. Mikołaj Grocholski na wsi Grocholino p. kc. zap. 1. 000 zł. pos. i t. w. G. Annie Chodzieskiej (f. 519) ż. syna swego Bernarda G-go
Grodzkie i ziemskie > Poznań > Rezygnacje > XVI
5250 (Nr. 1392) 1523
G. Mikołaj Grocholski całą wś Gromadno p. kc. Annie Chodzieskiej, ż. Bernarda G-go daje (f. 519)
Podsumowując, Bernard i Anna pobrali się najpóźniej w 1519 r., Anna zmarła najwcześniej w roku 1523.
Z małżeństwa tego było przynajmniej dwoje dzieci – synowie Jan i Adam.
Dworzaczek, Regesty
Grodzkie i ziemskie > Poznań > Inskrypcje > XVI wiek > Część 2
7256 (Nr. 898) 1557
Adam i Jan Grocholscy, bracia rodz. kwit. ojca Bernarda Gr. z 1. 000 zł. pos. ol. matki ich Anny Potulickiej, opr. na Grocholinie p kc. (f. 18)
Pierwsza wiadomość o drugiej żonie Bernarda Grocholskiego pochodzi z roku 1539, ostatnia z roku 1557.
Dworzaczek, Regesty
Grodzkie i ziemskie > Poznań > Rezygnacje > XVI wiek
606 (Nr. 1394) 1539
N. Bernard Grocholski na wsiach Sierniki i Szamocino p. kc. zap. pos. 700 zł. i t. w. ż. Katarzynie, c. ol. Michała Białośliwskiego (f. 258v)
Grodzkie i ziemskie > Poznań > Rezygnacje > XVI wiek
1052 (Nr. 1394) 1541
G. Bernard Grocholski na wsiach Sierniki i Szamocino p. kc. zap. pos. 800 zł. i t. w. ż. Katarzynie, c. o. N. Mich. Białośliwskiego (f. 473v). Tenże Gr. użytk. mł. wod. na Noteci w Gromadzienko zw. daje dożyw. jej (f. 473v)
Grodzkie i ziemskie > Poznań > Inskrypcje > XVI wiek > Część 2
7257 (Nr. 898) 1557
Katarzyna Białośliwska, c, o. Michała B., obec. ż. Bernarda Grocholskiego, w tow. Jana B. br. rodz. i Wojciecha Słapskiego stryja i Macieja Smoguleckiego wuja, kas. opr. na Siernikach i Ssamocinie p. kc. (f. 18). Taż kas. opr. na tych wsiach i na Jeziorkach posagu 1. 000 zł. (f. 18v)
Grodzkie i ziemskie > Poznań > Rezygnacje > XVI wiek
8321 (Nr. 1396) 1557
N. Bernard Grocholski na całej wsi Grocholino p. kc. zap. 800 zł. pos. i t. w. ż. Katarzynie Białośliwskiej, c. o. Mich. (f. 410v) Bernard Gr. na całych wsiach Szamocino i Liastkowo p. kc. zap. 1. 500 zł. pos. i t. w. Katarzynie Zbyszewskiej, c. o. Jana Zb., a ż. Jana G. syna swego (f. 411)
Katarzyna Białośliwska była córką Michała i Zofii Danaborskiej, którzy zawarli ślub 1513/1514 r. Wynika z tego, że mogła urodzić się najwcześniej w 1514 r.
Dworzaczek, Regesty
Grodzkie i ziemskie > Nakło > Część 2
1572 (Nr. 213) 1524
G. Zofia Białośliwska, pani wienna w Białośliwiu, wdowa po ol. Michale Biał., a c. ol. Jana z Domaborza klana rogoz. i sty nakiel., połowę swej wsi oprawnej Białośliwie w p. nakiel., którą jej oprawił za życia za zgodą braci swych rodżonych Jana i Macieja Łukowskich, za 200 zł. wyderk. Barnardowi Grocholskiemu (f. 67)
W roku 1524 Anna Potulicka mogła już nie żyć. Być może Katarzyna, córka Zofii Danaborskiej została wkrótce, jako dziecko, wydana za Bernarda Grocholskiego?
Tylko w tym wypadku jest możliwe, że była ona matką Barbary Grocholskiej, która również jako dziecko zostaje wydana za Orzelskiego.
Mikołaj Orzelski z drugą żoną, poślubioną w 1537 r. (pierwszą była Anna Grudzińska) - Barbarą Grocholską, córką Bernarda, miał podobno wiele dzieci, z których kilkoro zmarło bardzo młodo.
Według „Tek” Mikołaj urodził się już około 1545 r., Sławobor w 1548, Maciej około 1548, Świętosław 25.07.1549, Jan 1551, Andrzej 1558. Znana jest jeszcze Zofia, która poślubiła po 1579 r. Adaukta Radojewskiego (być może najmłodsza córka), Małgorzata, żona w 1565 Sebastiana Palędzkiego i Anna żona przed 1564 Wojciecha Wyrzyskiego.
W związku z powyższym jest możliwe, że Katarzyna Białośliwska ur. w 1514 r. miała z Bernardem Grocholskim córkę Barbarę ur. w 1529 r., która z kolei w 1545 r. rodzi pierwsze dziecko w wieku 15/16 lat, ostatnie 1560/1563 w wieku lat 31/34 i dwa lata później 17.03.1565 r. umiera.
Chyba bardziej prawdopodobne jest, że Barbary matką była Anna Potulicka, mogłaby być ona wtedy nawet 10 lat starsza.
Niestety, nie jest to w tej chwili możliwe do roztrzygnięcia.
Wracając do artykułu z „Genealogii”, Barbara jako siostra Bernarda, mogłaby urodzić się najpóźniej 1514 r., bo w tym roku już nie żyła jej ewentualna matka, Jadwiga Siedlecka. Ostatne dziecko rodziłaby w wieku 46/49 lat a może jeszcze później.
Druga Barbara
Dworzaczek pisze w monografii Ostrowskich:
„Jan, syn Michała i Tupadlskiej, czwartą część w Małym Samsiecznie pustkach, przypadającą mu z działów braterskich, w r. 1544 wyderkafem sprzedał za 24 zł Tomaszowi Czucharskiemu (N. 213 k. 101), zaś w r. 1546 sprzedał ową część wyderkafem za 50 zł Janowi Krzesińskiemu (N. 213 k. 110v). Żona Jana, Barbara pozywała w r. 1548 Wojciecha Słupskiego z Wielkiego Suchoręcza (Kc. 11 k. 117v). Była to córka Bernarda Grocholskiego, żyła jeszcze w r. 1551 (P. 891 k. 77). Jan w r. 1558 pozywał Dobieszewskich, synów i córki Wawrzyńca (G. 37 k. 420). Nie żył już w r. 1570 (N. 156 k. 80v). Druga żona, Anna Domasławska, już w r. 1571 2-o v. żona Piotra Bojarskiego, pozywała wtedy Jana Gliszczyńskiego z Glisna (N. 156 k. 444v). Synowie: Jan, Adam, Mikołaj, Maciej i Bartłomiej. Córka Katarzyna, w latach 1577-1582 żona Zygmunta Krąpiewskiego.”
Uzupełniam - Jan Ostrowski miał trzy żony: przed 1549 r. Barbarę Grocholską, p. 1556 r. Elżbietę Ostromęcką i p. 1566 Annę Domasławską.
Dworzaczek, Regesty
Grodzkie i ziemskie > Poznań > Inskrypcje > XVI wiek > Część 2
2628 (Nr. 891) 1551
Barbara Ostroska, ż. Jana Ostroskiego, ż. Bernarda Grocholskiego (f. 77v)
Grodzkie i ziemskie > Nakło > Część 2
2158 (Nr. 213) 1555
N. Jan Ostrowski, dziedzic w Sąsiecznie, na poł. części z działu brater. we wsiach Sąsieczno i Sąsieczenko p. nak. należ., zap. 200 zł. pos. i t. w. ż. swej Elżbiecie Ostromiąckiej (f. 186)
Grodzkie i ziemskie > Nakło > Część 2
2274 (Nr. 215) 1565
N. Jan Ostrowski na poł. swych cz. wsi Sąsieczno os. i Sąsieczenko pus. p. nak. zap. 425 zł. pos. i t. w. ż. Annie Domasławskiej (f. 29)
Grodzkie i ziemskie > Nakło > Część 1
1780 (Nr. 156) 1571
Anna Domasławska, wdowa po ol. Janie Ostrowskim, 2-o v. ż. Piotra Bojarskiego, pw Janowi Gliszczyńskiemu pozew do Glisna (f. 444v)
Ta Barbara jest dla mnie zagadką. Dwie córki Bernarda żyjące w tym samym czasie, o tym samym imieniu?
Według „Genealogii” właśnie ta Barbara miała być córką Bernarda. Dworzaczek też nazywa ją jego córką.
A może było właśnie odwrotnie?
Może to siostra Bernarda i Małgorzaty, nie uwzględniona w testamencie ciotki Anny Siekowskiej, bo urodziła się już po jej śmierci? W 1514 roku lub trochę wcześniej?
Istnieje tylko jeden zapis dotyczący tej Barbary, który zawiera w dodatku błąd:
Dworzaczek, Regesty
Grodzkie i ziemskie > Poznań > Inskrypcje > XVI wiek > Część 2
2628 (Nr. 891) 1551
Barbara Ostroska, ż. Jana Ostroskiego, ż. Bernarda Grocholskiego (f. 77v)
Zamiast tego „ż” może być „c” a może być również „s”.
Następny problem trudny do roztrzygnięcia.
Trzecia Barbara
Dworzaczek, Regesty
Grodzkie i ziemskie > Kcynia
954 (Nr. 121) 1594
Maciej z Oporowa Grocholski winien 200 zł. długu siostrze swej rodz. pannie Barbarze z O. Gr. (f. 484v)
Grodzkie i ziemskie > Poznań > Rezygnacje > XVI wiek
14570 (Nr. 1402) 1596
N. Stanisław Srzemski cz. Bukowiecki, wś Grzebieńsko p. pozn. za 800 złp. na 3 lata na wyd. sprz. g. Barbarze Grocholskiej, c. ol. g. Bernarda G. (f. 32)
Z akt tych wynika, że w latach 1594/1596 żyła jeszcze jedna Barbara, panna, córka Bernarda. Żył wtedy też jej brat Maciej, umarł dopiero 16.07.1624 r.
Bernard Grocholski zmarł 1568/1569, jego żona Katarzyna Białośliwska żyła jeszcze w 1555 r., a mogła żyć jeszcze długo.
Córka Bernarda, Barbara, zamężna Orzelska zmarła w 1565 r. Czyżby ta nowa Barbara urodziła się już po jej śmierci? Białośliwska, żona Bernarda miałaby wtedy około 41 lat.
Potem nic już o tej trzeciej Barbarze w „Tekach Dworzaczka” nie ma.
Następny problem do rozwiązania.