Szukając materiałów dotyczących Wacława Lisowica natrafiłam na opracowanie Wiesława Sieradzan:
UNIWERSYTET MIKOŁAJA KOPERNIKA
„Świadomość historyczna świadków w procesach polsko-krzyżackich w XIV-XV wieku”, Toruń 1993.
Na stronie 216, p. 176 występuje
„1) Wacław, h. Zaręba, zm. p l VII 1346;
2) z Lutomierska (na zach. od Łodzi);
3) dziad: Marcin zwany Lisem (kasztelan międzyrzecki, starogrodzki, zbąszyński): ojciec; Wacław Lisowic (starosta, kasztelan sieradzki);
4) illiteratus;
5) komornik pomorski (ok. 1306-1309), chorąży sieradzki (29 VI 1321-21 V 1327), cześnik sieradzki (10 VI 1336-20II 1339), kasztelan sieradzki (8 VII 1343-1 VII 1346);
6) brał udział w procesie warszawskim jako XXI świadek oskarżenia, zaprzysiężony i przesłuchany w Uniejowie 20 II 1339;
7) Lit. I (2), s. 220-223; J. Bieniak, Marcin zwany Lisem, PSB XIX, s. 559; H. Chłopocka, Tradycja, s. 91; J. Karwasińska, Sąsiedztwo, s. 163; Urzędnicy łęczyccy, s. 91,102, 105; Urzędnicy Pomorza Wschodniego, s. 30, 72, 173 i n."
Wyżej wymieniony Wacław z Lutomierska, zm. przed 01.07.1346 r., pasuje świetnie do rycerza
Wacława Lisowica, który miał według Metryki Koronnej w 1311 r. (Włodarski) otrzymać od Władysława Łokietka oprócz innych dóbr właśnie Lutomiersk.
Jak się okazuje, Wacław Lisowic został zindentyfikowany jako protoplasta rodu Zarembów z Kalinowy. Informacje te znalazłam w książkach: "Ród Porajów w Małopolsce w średniowieczu" - Bronisław Nowak oraz "Ród Godziębów w średniowiecznej Polsce, studium genealogiczne" - Jan Pakulski. Literatura: J. Pakulski, „Ród Zarembów w Wielkopolsce w XIII i początkach XIV wieku”, „Prace Komisji Historii Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego”, t. XI, 1975, s. 113, 122-123; J. Bieniak, „Wielkopolska, Kujawy...”, op. cit., s. 117-118; „Urzędnicy”, t. II, z. I; A. Szymczakowa, „Szlachta sieradzka...”, op. cit., s. 85-86.
Identyfikacji tej dokonał Janusz Bieniak.
"Wielkopolska, Kujawy, Ziemia łęczycka i sieradzka wobec problemu zjednoczenia państwowego w latach 1300-1306", Janusz Bieniak, Toruń 1969
"Listę naszą musimy jeszcze uzupełnić o Wacława Lisa vel Lisowica, Wielkopolanina z rodu Zarębów, lecz osiadłego w Sieradzkiem. Otrzymał on od księcia Władysława 23 III 1311 r. miasto Lutomiersk nad Nerem (na zachód od Łodzi) z dwiema przyległymi posiadłościami, Majków i Rokszyce pod Piotrkowem oraz Wojsławice, Pstrokonie i Woźniki na południowy zachód od Szadka.
1. W latach 1314-1315 występuje Wacław jako
starosta sieradzki, pierwszy w ogóle znany źródłom. W 1316 lub 1317 r. objął on po Klemensie Lisie urząd
kasztelana sieradzkiego, na którym widzimy go do 1325 r., po czym znika ze źródeł. Uczestniczył w obejmowaniu Wielkopolski przez Łokietka, a także w zjeździe sulejowskim. Pochodzenie jego określa pieczęć z herbem Zaręba, jaką przywiesił na znak rękojmi do dokumentu starosty wielkopolskiego, zatwierdzającego ugodę miedzy rodziną Zarębów Jankowiców z wojewodą kaliskim Marcinem na czele a klasztorem łekinskim o wieś Łęgowo.
2. Wacław miał brata Macieja, występującego źródłowo tylko w Wielkopolsce i także używającego przydomka Lisowic.
3. Przydomek obu braci określa ich genealogię; byli oni synami
Marcina, zwanego Lisem, kasztelana międzyrzeckiego, starogrodzkiego, zbąszyńskiego, a wreszcie łowczego poznańskiego w trzeciej ćwierci XIII w., niewątpliwego Zaręby. Wobec tego trzeba uważać Żegotę Marcinowica. długoletniego urzędnika wielkopolskiego, a w interesujących nas czasach sędziego kaliskiego, za starszego brata obu Lisowiców. Powiązania rodzinne komesa Wacława prowadzą zatem do Wielkopolski. W tych warunkach mógłby powstać domysł, że dopiero nadanie Lutomierska wprowadziło jego osobę do ziemi sieradzkiej, z którą przedtem nie miał on nic wspólnego. Ewentualność taką wyklucza jednak tekst motywacji owego nadania. Stanowią ją mianowicie „wierne i nieustanne służby, które wierny nasz rycerz, Wacław zwany Lisowic, przez długi czas wyświadczał nam użytecznie i owocnie, stawiając dla nas wiernie osobę i dobra swoje. Stylizacja tego zwrotu przypomina narrację analogicznego dokumentu dla wojewody brzeskiego Stanisława; można przyjąć, ze dyktat obu aktów był dziełem tego samego pisarza. Pomijając określenia czysto formularzowe, na uwagę zasługuje istnienie w obu źródłach niemal identycznej wzmianki o poświęceniu osobistego bezpieczeństwa i majątku dla sprawy księcia; zarówno w jednym, jak i w drugim przypadku informacja ta musiała odpowiadać rzeczywistości. Oprócz podobieństwa występują tu jednak także i różnice; dokument dla Wacława nie zawiera wiadomości o walce z wrogiem w czasach złych, natomiast został w nim położony nacisk na użyteczność i owocność działań tego rycerza w służbie Łokietka. Wydaje się niemal pewne, że bezpośrednią przyczyną donacji z marca 1311 r. były jakieś starania Lisowica w kierunku ukształtowania w Wielkopolsce opozycji przeciwko ówczesnym rządom książąt głogowskich, konkretnie zaś - pozyskania dla tej sprawy tamtejszych Zarębów. Starania te udały się w pełni, skoro biskup poznański Andrzej, współklejnotnik Wacława, właśnie około tego czasu wraz z arcybiskupem Jakubem użył klątwy przeciwko młodym Głogowczykom. Zarębowie wielkopolscy pozostali już odtąd stronnikami Łokietka i w wyzwoleniu swej rodzimej dzielnicy odegrać mieli czynną rolę."
1. Pomn. Prawa II, nr 18. Por. S. M. Zajączkowski, Wielownioskowa własność szlachecka w dawnych ziemiach łęczyckiej i sieradzkiej w drugiej połowie XIII i w XIV w., Rocznik Lódzki 9:1964, s. 133-147, gdzie (za A. Włodarskim) mylne powiązanie Wacława z Porajami Burzeńskimi.
2.
KDW II, nr 1008; zob. także
nr 1007,
1010.
Sto lat później występuje źródłowo Wacław z Lutomierska, tego samego herbu (A. Pawiński, O pojednaniu w zabójstwie według dawnego prawa polskiego, Warszawa 1884, dod. nr 27).
3.
KDW II, nr 998
Wacław miał syna, również Wacława,
chorążego,
cześnika i w końcu
kasztelana sieradzkiego.
"Szlachta sieradzka w XV wieku, Magnifici et generosi", Alicja
Szymczakowa, Łodź 1998 - str. 85
"W. Dworzaczek za przypuszczalnego ojca Sędziwoja i Marcina z Kalinowej uznał Arkembolda, syna Sędziwoja (z Pątnowa). W swej tablicy pomija linię po Marcinie, kasztelanie zbąszyńskim (zm. po 1273). którego syn, Wacław Lisowic, otrzymał z nadania Władysława Łokietka miasto Lutomiersk z wsiami: Majków, Rokszyce, Wojsławice, Pstrokonie oraz Woźniki, i zapewne jako pierwszy z Zarębów wielkopolskich osiadł w Sieradzkiem. Większego więc prawdopodobieństwa nabiera hipoteza, której autorem jest J. Bieniak. Jego zdaniem, synem Wacława Lisowica był Wacław (z Kalinowej), komornik Władysława Łokietka na Pomorzu Gdańskim, chorąży (1321-1327). cześnik 1336-1339) i kasztelan sieradzki (I343-I346)."
Urzędnicy łęczyccy, sieradzcy i wieluńscy XIII-XV wieku, Spisy, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk 1985
Starostowie sieradzcy
345 Wacław z Lutomierska
19 VIII 1314
(
KDW II, nr 971).
29 XII 1315
(
KDW II, nr 979). Potem kasztelan sier. (nr 80)
Z tytułem wyst. 4 razy: j.w. oraz
KDW II, nr 973; ZDM IV, nr 982: 22 I 1315
Sieradz – kasztelan
80 Wacław z Lutomierska, przedtem starosta sier. (nr 345)
18 VI 1318 (Mitk. Pocz., nr 26)
28 IV 1325
(
KDW II, nr 1053)
Z tytułem wyst. 3 razy: j.w. oraz
KDW II, nr 1010.
Sieradz – chorąży
33 Wacław (z Lutomierska), przedtem komornik Władysława Łokietka na Pomorzu Gdańskim (Lites I, s. 221)
29 VI 1321
(
KDW II, nr 1024)
21 V 1327 (Lelevel III, s. 196-198, nr 29). Potem cześnik sier. (nr 57)
Sieradz – cześnik
57 Wacław (z Lutomierska), przedtem chorąży sier. (nr 33)
10 VI 1336
(
KDW II, nr 1159)
20 II 1339 (Lites I, s. 107). Potem kasztelan sier. (nr 81)
Z tytułem wyst. jeszcze Lites I, s. 220, 221.
Sieradz – kasztelan
81 Wacław (z Lutomierska), przedtem cześnik sier. (nr 57)
8 VII 1343 (Lites II, s. 374)
1 VII 1346 (PAN Kr. rkps 3508, k. 15—16)
Z tytułem wyst. 3 razy: j.w. oraz
KDW II, nr 1249.
W dok. z 14 VI 1346
(
KDW II, nr 1251) wyst. m. in.
Arkemboldo Syradiensi, Nicolao Crusficiensi castelano. Z możliwością, piastowania przez Arkembolda urzędu kasztelana sier. stoi w sprzeczności wzmianka z 1 VII 1346, kiedy kasztelanem jest jeszcze Wacław. Datacja i testacja tegoż dok. nie budzi wątpliwości: Actum Petricoviae infra colloąuium nostrum generale in octava nativitatis sancti Johannis Baptistae anno millesimo trecentesimo ąuadragesimo sexto, presentibus his testibus: Imramo Cracoviensi, Stephano Siradiensi palatinis, Venceslao Siradiensi, Jarando Rospiriensi, Nicolao Rudensi castellanis et Nicolao judice Siradiensi ac Vito venatore Siradiensi. Datum per manus domini Jacobi cancellarii nostri Siradiensis, scriptum vero per Johannem de Busca scriptorem curiae nostrae. Świadkowie znani są z innych źródeł, a pojawienie się Wita, skarbnika sier., jedynie w tym dok. potwierdza fakt, iż lista świadków jest oryginalna, a nie została spisana z innego dok. Brak natomiast wiadomości o Arkemboldzie, toteż zapewne dok. z 14 VI 1346 zawiera błędny zapis imienia kasztelana sier., zwłaszcza iż wiadomo, że Wacław towarzyszył Kazimierzowi Wielkiemu w drodze na wiec do Wielkopolski (
por. KDW II. nr 1249).
Wątpliwości i pytania:
1. Dlaczego i w jaki sposób większość nadanych Wacławowi dóbr przeszła w ciągu kilkudziesięciu lat właśnie do Porajów?
2. Dlaczego "Wacław z Lutomierska"? W jakich źródłach występuje to określenie?
3. Dlaczego ród Zawiszy, wojewody sieradzkiego, jednego z głównych i wieloletnich towarzyszy Łokietka na drodze do zjednoczenia państwa, nie został nigdy niczym obdarowany przez tego zwykle tak hojnego monarchę?
Wacław Lisowic otrzymał od księcia Władysława 23 III 1311 r. miasto
Lutomiersk nad Nerem (na zachód od Łodzi) z dwiema przyległymi posiadłościami, Majków i Rokszyce pod Piotrkowem oraz Wojsławice,
Pstrokonie i
Woźniki na południowy zachód od Szadka.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Warszawa 1887, tom 5 - Lutomiersk
"...Osada, przedtem miasteczko nad rzeką Ner, pow. Łaski, gmina i parafia Lutomiersk. Leży na wzgórzu nad rzeką, połączone zwyczajną drogą z pobliskim Konstantynowem, a odtąd drogą bitą z Łodzią (odl. 14 w.).
Starożytna ta osada była w 1274 r. przywilejem Leszka Czarnego ks. sieradzkiego, na miasto wyniesiona. Pomyślny wzrost zawdzięcza Lutomiersk licznie osiadłym tu sukiennikom.Władysław Łokietek w 1292 r. przyłączył do miasta wieś Wrzącą. W 1311 r. nadał on Lutomiersk Wacławowi z Lisowic. Następnie musiał Lutomiersk wrócic do Korony, skoro w 1406 r. Władysław Jagiełło nadaje połowę Lutomierska Przedborowi i synowi jego Janowi z Chełmicy, za zasługi w bojach z Krzyżakami. Od nich to poszła rodzina Lutomierskich herbu Jastrzębiec. Około 1530 r. pożar zniszczył miasto, skutkiem czego Zygmunt August uwolnił je w 1536 r. na 6 lat od podatków. Obręb miasta wówczas był obszerniejszy niż obecnie. Grunta miejskie graniczyły z Mirosławicami, Bechcicami, Mikołajewicami i Zdziechowem. W 1570 r. dziedzic Balcer Lutomirski, przyjąwszy wyznanie Braci Czeskich, oddał im kościół parafialny. Dopiero w XVII w. następni dziedzice Grudzińscy zwrócili kościół katolikom. Jędrzej Grudziński wojewoda rawski założył tu w 1650 r. kościół i klasztor księży Reformatów, ukończony w 1659 r. Wojny szwedzkie i pożary (1696, 1797) niszczyły miasteczko i wstrzymywały jego rozwój. Od Grudzińskich przeszedł Lutomiersk do Sanguszków..."
Ród Porajów Różyców, ks. Stanisław Kozierowski ze Skorzewa, Kraków 1930
„Z Niechmirowa zapiszę Jana z r. 1403, Ninigniewa i Spytka Niekmirowskich z r. 1465, oraz Piotra z r. 1520. Paprocki zna Porajów Niekmierowskich i opowiada o ich przodku staroście krzepickim a właścicielu miast Dusenina, Widawy i Lutomierska, że gdy podkomorzy grunta mu zabrał przy rozgraniczeniu, zabił go z wszystkimi asesory (trzynastu ich poległo), za to utracił wiele majętności. Po jednym z jego synów pochodzą Nikmierowscy, z których wspomina Marcina jako współczesnego. Dusenina jest nieznana, może to Burzenin lub Dmenin, obie posiadłości Porajów."
Znam Małgorzatę z Bużenina Niechmierowską v. Bużeńską, która poślubiła przed 1610 r. Jana Aleksandra Madalińskiego herbu Laryssa, sędziego ziemskiego wieluńskiego.
Teki Dworzaczka, Monografie – Niekmierowscy
Niekmierowscy, Niechmierowscy h. Poraj, z Niekmierowa w pow. sieradzkim. Jan części swe w Niekmierowie i Woli w r. 1572 rezygnował wieczyście Joachimowi Kośmidrowi (R. Kal. 4 k. 35). Marcin z pow. sieradz. cedował w r. 1584 Bartłomiejowi Tworowskiemu sprawę toczoną przeciwko Mikołajowi Tworowskiemu z Wielkiejwsi w p. sieradz. o nie wydanie poddanego zbiegłego z Niekmierowa (I. Kal. 50 s. 788). Ów Marcin spisywał w r. 1586 wzajemne dożywocie z żoną Dorotą Skarszewską (R. Kal. 5 k. 556v).
Teki Dworzaczka, Monografie – Madalińscy
Jan Aleksander, syn Aleksandra i Konopnickiej, podsędek ziemski wieluński 1632 r., sędzia ziemski wieluński 1634 r. (ib.). Żył jeszcze 1650 r., kiedy kwitował się z Tomickimi (Z. T. P. 30 s. 592). Boniecki daje mu za żonę Małgorzatę z Bużenina Niechmierowską, ja zaś znam Annę z Rokszyc Pągowską, córkę Daniela i Anny ze Starzenic, bezpotomną, nie żyjącą już 1680 r., kiedy jako jej spadkobierca występował brat jej Bogusław Pągowski (I. Kal. 140 k. 115). Byłaby to więc druga żona sędziego. Z Niechmierowskiej rodzili się, obok innych synów, Aleksander i Jakub, o których będę mówił, a zapewne też córka Katarzyna, w l. 1631-1636 żona Aleksandra Miniszewskiego, nie żyjąca już 1665 r.
Herbarz Polski – Kasper Niesiecki
Jan Aleksander, drugi syn Aleksandra, podsędek a potem sędzia ziemski Wieluński, częsta o nim wzmianka w konstytucjach koronnych, gdzie go ojczyzna na różne funkcje narażała, osobliwie w roku 1629. posłującego na sejm, deputowała na trybunał Radomski, Constit., fol. 7. i 1641. do rozgraniczenia od Śląska. Const. fol. 19. Z Niechmirowskiej synów jego sześciu
Rodzina, Herbarz Szlachty Polskiej – Seweryn Uruski
Niechmirowski v. Niechmierowski herbu Poraj. Taż Rodzina co Bużeński. N. w XV stuleciu, starosta krzepicki, posiadał majatki Lutomiersk, Bużenin i inne, lecz gdy przy rozgraniczeniu podkomorzy odjął mu znaczną ilość gruntów, zabił go wraz z asesorami, przy czem zginęło 13 ludzi, o co był sądzony i stracił wiele majętności; miał trzech synów i od jednego z nich pochodzą Niechmirowscy (Paprocki zowie ich Niekmirowski), tak nazwani od swego dziedzictwa wsi Niechmirów, w wojew. sieradzkiem. Jan, poborca rawski 1581 r., a sochaczewski 1590 r. Jan, dziedzic Woli, ustąpił 1591 r. młyn w Bolimowie synowi swemu Janowi (Metr. Kor. Don. Vars.).
Musiało to wydarzyć się najpóźniej w 1406 r. bo „w 1406 r. Władysław Jagiełło nadaje połowę Lutomierska Przedborowi i synowi jego Janowi z Chełmicy za zasługi w bojach z Krzyżakami. Od nich to pochodzi ród Lutomierskich h. Jastrzębiec”. (Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego)
Nie wiadomo, od kiedy Bużeńscy czy Niechmierowscy Lutomiersk posiadali. Nie wiadomo też, czy byli właścicielami całego miasteczka czy jakiejś części. Są jednak podstawy, żeby przyjąć za możlwe, że na przełomie XIV/XV w., a może dużo wcześniej majątek Lutomiersk był ich własnością.
Herbarz Polski – Adam Boniecki, (Monografia Lutomierskich herbu Jastrzębiec)
„Wacław Lisowicz, późniejszy kasztelan sieradzki, otrzymał 1311 r., od ks. Władysława, miasto Lutomiersk i wsi Mojków, Rokszyce, Wojsławice, Pstrekonie i Woźniki. Nadanie to było zapewne tylko dożywotnim, bo 1406 r. połowę miasta Lutomierska nadał król na własność Janowi z Chełmicy, za odznaczenie się w wojnach z Krzyżakami. Ten dokument wpisany razem z poprzednim do Metryki koronnej za czasów Kazimierza Jagiellończyka, ma datę złą, bo 10-go Marca 1406 r., wyliczeni na nim dygnitarze już byli na wyższych urzędach; mógł być wydany 1405 r. Razem z temi aktami wpisany trzeci, w którym
Wacław z Lutomierska zawarł 1418 r. ugodę o cło od bydła z mieszczanami sieradzkiemi (M. 10 f. 9 i 10). Lutomierscy mają pochodzić od obdarzonego Jana z Chełmicy“
Dworzaczek, Monografie, Lutomierscy, Lutomirscy h. Jastrzębiec
Lutomierscy, Lutomirscy h. Jastrzębiec z Lutomierska w p. szadkowskim. Wacław L., dziedzic w Ciświcy, oprawił 1441 r. posag 300 grz. żonie swojej Małgorzacie, która w 1444 r. skwitowała ze swego posagu Marcina z Magnuszewic (Py. 10 k. 172). Dadźbóg i Gotard, dziedzice w Lutomiersku, sprzedali 1449 r. Albrachtowi, synowi Marcina Magnuszewskiego, wieś Ciświcę w p. pyzdr. i wieś Przenieczna(?) w p. kal., każdy z nich biorąc za to 80 grz. (P. 1380 k. 86). Tomasz L. nabył wyderkafem 1513 r. za 10 grz. od Jakuba Cerekwickiego trzy ćwierci roli osiadłej (gdzie?) (Py. 23 k. 12). Mikołaj, wojski większy sandomierski i celnik koronny 1546 r. (I. Kon. 5 k. 7). Jan, kasztelan brzeziński i podskarbi nadwirny koronny 1551 r. (MRPS V, nr 5261). W 1564 r., kiedy był już kasztelanem sieradzkim, stacje trzemeszeńskie, dane mu w r. 1548 r, zostały uznane za nieważne, ale suma 5.500 zł., dana 1493 r. na stacjach trzemeszeńskich jednego dnia, potwierdzona 1558 r., uznana za starą i dobrą, i wedle dożywocia danego kasztelanowi 1555 r. zachowana (I. Kal. 29 s. 713). Spadkobiercy kasztelana, to jest Michał, wojski większy sieradzki, Baltazar, starosta sieradzki i leżajski, oraz Piotr, synowie zmarłego Mikołaja, kasztelana zawichojskiego, Stanisław, sekretarz królewski, i Piotr, synowie zmarłego Piotra, podkomorzego sieradzkiego, wreszcie Mikołaj i Stanisław, synowie zmarłego Jerzego, zostali intromitowani 1572 r. do wsi Russocice w p. kon., dóbr Jerzego Russockiego, kasztelana nakielskiego, z tytułu długu 350 tal. oraz zysków i przezysków (I. Kon. 16 k. 225).
Wacław z Lutomierska w 1418 r. według Bonieckiego i w roku 1441 według Dworzaczka był herbu Jastrzębiec.
początek strony
„Na sieradzkich szlakach” 1/85/2007/XXII, Historia - Artykuł „Książęta i władcy Sieradzczyzny” (Władysław Łokietek str.10), Andrzej Ruszkowski
„Dziedzictwo ojca Łokietka – Konrada Mazowieckiego, zmarłego w r. 1267, ulegało zmiennym i skomplikowanym podziałom, bowiem pozostawił on aż pięciu synów. Władysław już w wieku 7 lat odziedziczył po nim księstwo kujawskie ze stolicą w Brześciu Kujawskim. Po śmierci braci: Leszka Czarnego (1288) i Kazimierza łęczyckiego (1294) skupił w swym ręku prócz południowych Kujaw także ziemię sieradzką i łęczycką. Pomógł mu w tym Wacław przedstawiciel sieradzkiego rodu Zarembów wywodzącego się z Kalinowej koło Błaszek. Książę, realizując ambitny plan jednoczenia ziem polskich, oparł się na średniozamożnym rycerstwie pochodzącym przede wszystkim z jego ziem dziedzicznych. Wspomagało ono Łokietka wiernie przez całe jego życie, tworząc w toku zmagań nową elitę Polski. Ofiarność tego rycerstwa Łokietek hojnie wynagradzał. Dla przykładu wspomnieć można Wacława Liszkowica, także z sieradzkiego rodu Zarembów, nagrodzonego w 1311 r. nadaniem Lutomierska i kilku innych osiedli, wojewodę łęczyckiego Borzywoja , który otrzymał Burzenin , czy rycerzy z rodu Doliwów nagrodzonych za obronę Gdańska dobrami wokół Żychlina w Łęczyckiem."
„W wyprawie do Wielkopolski towarzyszył Łokietkowi wojewoda sieradzki Zawisza z rodu Porajów.”
„W okresie rządów księcia Przemysława (bratanek Łokietka, 1278-1339) najważniejsze urzędy w Sieradzkiem sprawowali Lisowie . Urząd wojewody za jego rządów pełnił Klemens Lis, poprzednio kasztelan i łowczy sieradzki. Kasztelanem sieradzkim był wówczas Wacław Lisowic herbu Zaremba z Kalinowej.”
Wacław - "przedstawiciel sieradzkiego rodu Zarembów" i Wacław Liszkowic, nagrodzony w 1311 r. to oczywiście jedna osoba -
Wacław Lisowic
Zainteresował mnie bardziej wojewoda łęczycki Borzywoj, który otrzymał Burzenin.
Nie wiem skąd ta informacja, jeśli słuszna, oznacza ona, że Borzywoj, wojewoda łęczycki był Porajem i Bużenin dopiero za panowania Władysława Łokietka stał się posiadłością rodu.
Jedyne wiadomości, które o Bużeninie (Burzeninie) posiadam, pochodzą z drugiej połowy XIV w., gdy to:
"Spytek z Bużenina herbu Poraj, wnuk Wacława Lisowica, stolnik sieradzki 1369 r., w roku 1369 dziedziczy na Pstrokoniach. Zamienił wieś Bużenin na miasto, właściciel klucza burzeńskiego. Gdy nastepowały podziały spadkowe, Poraici od dóbr różne przybierali miana, a znakomitsze gałęzie stale pisały się z Bużenina, pierwotnie komesami, a w późniejszych czasach hrabiami z Bużenina i tylko jedna ich linja dziedzicząca Bużenin do pierwszej polowy wieku XVII stale brała miano Bużeńskich i wygasła w XVIII stuleciu."
- Aleksander Włodarski
oraz:
"Stolnik sieradzki Spytek wyjednał u króla Ludwika dla Burzenina prawo miejskie."
- ks. Stanisław Kozierowski - „Ród Porajów Różyców”
Czyżby mylił się Długosz, który wspomina w Liber Benef. pod r. 1058 Mścisława z rodu Poraitów, comesa z Bużenina, któremu żonę Krystynę porwał Bolesław Śmiały, otoczywszy gród bużeński wojskiem i ów Mścisław miał być synem Poreja a wnukiem Sobiebora? Być może.
Bardzo bym chciała zobaczyć jakiś dokument dotyczący w/w Borzywoja.
Według Bonieckiego (A. Boniecki, Herbarz Polski: wydanie nowe, elektroniczne, wersja 2.0)
Borzywoj, wojewoda łęczycki 1318 r.
Nie znany jest ród Borzywoja. Wiadomo jedynie, że w roku 1332 otrzymał od Władysława Łokietka Brzeziny, które to wdowa po nim, Paulina, zamieniła w 1339 roku z Władysławem, ks. łęczyckim i dobrzyńskim na Szczawino.
http://f.polska.pl/ead/xml/piast_polskapl.xml
7225
Data: 1339.11.02
Władysław, ks. łęczycki i dobrzyński, zamienia Szczawino na Brzeziny z Pauliną, wdową po woj. łęczyckim Bożywoju i inseruje swój dokument potwierdzający temuż posiadanie Brzezin nadanych przez Łokietka [Łęczyca, 1332.07.18].
"Wielkopolska, Kujawy, Ziemia łęczycka i sieradzka wobec problemu zjednoczenia państwowego w latach 1300-1306", Janusz Bieniak, Toruń 1969 - str. 119-120
"Sędziego sieradzkiego Floriana można uważać za Nagodzica już tylko na zasadzadzie kryterium imionowego, ewentualny zaś domysł o przynależności do tegoż rodu wojewody łęczyckiego z lat 1318-1332, Borzywoja, obdarowanego przez króla Władysława w uznaniu jego zasług miasteczkiem Brzeziny z przyległościami
1., opierałby się na podobnie nikłej podstawie
2."
1.
AG AD, oryg. nr 7225. Borzywój uczestniczy! w zjeździe sulejowskim (
KDW II, nr 999; J. Mitkowski. Początki, dok. nr 26) oraz poręczał łęczycki rozejm Łokietka z Krzyżakami (Lites I, dod. nr 13). Po raz ostatni pojawia się w źródłach 18 VII 1332 r. (KDP II. nr 254; AGAD. oryg. nr 7225). Jednak dopiero miedzy 1335 a 1137 r. objął po nim urząd Paweł Ogończyk. W 1339 r. Borzywój wspomniany został jako zmarły (AGAD, oryg. nr 7225).
2.
Dziedziców Szczawina, która to posiadłość otrzymała wdowa i dzieci wojewody w zamian za Brzeziny i Paprotnię, nie udało mi sie bliżej określić. Niewatpliwie Nagodzicem był inny Borzywój, sędzia łęczycki, gdyż nadaną jego synowi w 1340 r Paprotnię (Łęcz. z. 18b, s. 334v-336) pół wieku później wniosła w dom Łazęków Bielawskich Machna, siostra Jana Stopki z Zakrzewa (Łęcz. z. 4. s. 191, 324v), Nagodzica według zapiski herbowej (ZHŁ. nr 22). Niestety nie wiemy, czy i w jakim stopniu spokrewnieni byli obaj Borzywojowie.
„Ród Poraitów Pstrokońskich comesów z Bużenina” zebrał i opracował Aleksander Włodarski, kustosz Archiwum Głównego, Warszawa 1928 r.
Spytek z Bużenina, wnuk Wacława Lisowica, stolnik sieradzki 1369 r., w roku 1369 dziedziczy na Pstrokoniach.
"Ród Porajów w Małopolsce w średniowieczu" - Bronisław Nowak, Kraków 2009 - str. 164
"Za najstarszego syna Zawiszy uznać można nieznanego z imienia przodka Garnyszów z Suchcic oraz Porajów zamieszkujących południową część ziemi sieradzkiej. Jednym z jego synów był Zawisza z Suchcic. który pojawia się tylko raz w źródłach, za to w istotnym dla zrozumienia kwestii majątkowych jego potomków momencie - jest nim wystawiony w 1336 roku dokument podziału ojcowizny córek Sieciecha z Morska herbu Oksza. Mężem jednej z nich był właśnie Zawisza, zaś mężem drugiej, Siecisławy - Żegota z Sieciechowic herbu Topór. W wyniku podziału majątku Żegota z niewymienionymi z imienia synami otrzymał Morsko i Maszkienice, natomiast Zawisza występujący ze swym synem Stanisławem przejął
Woźniki w ziemi sieradzkiej
1. i Wadów w ziemi krakowskiej. Widocznie w interesie Zawiszy leżała rozbudowa nie tylko sieradzkich, ale także małopolskich włości rodowych, stąd wniosek, że jego interesy wiązały się w istotny sposób z Małopolską. Dowodzi tego stan majątkowy jego potomków, głównie wnuka Mikołaja Garnca i syna tegoż, Chociemira Garnysza z Suchcic, kasztelana spicymierskiego i chorążego większego sieradzkiego, którzy na terenie Małopolski posiadali Zdanowice, Tarnową Górę, Chebdy, Pojałowice, Raków i Krężoły. Drugi z wymienionych utrzymywał też bez wątpienia bliskie kontakty z krewnymi z Jemielna."
1.
KDKK I, nr 159. Trudno ocenić, która z miejscowości o nazwie Woźniki została wymieniona w dokumencie. Wydaje się jednak, że wbrew S. Zajączkowski. S. M. Zajączkowski, Materiały do słownika..., op. cit, cz. II, s. 190-191, chodzi tu o Woźniki leżące w dawnym powiecie piotrkowskim jako bliższe Suchcicom niż Woźniki położone w pow. szadkowskim, co do których istnieje uzasadnione przypuszczenie, że do połowy XIV w. należały do Zarembów z Lutomierska.
Określenie "Wacław z Lutomierska" znalazłam dopiero w 1418 roku. Jest nim przedstawiciel rodu Jastrzębców ( Boniecki, genealogia Lutomierskich herbu Jastrzębiec).
Drugi raz natrafiłam na Wacława Lutomierskiego w 1441 roku ( Teki Dworzaczka, monografia Lutomierskich herbu Jastrzębiec).
Trzeci Wacław z Lutomierska jest Zarembą ( Bieniak).
Gdzie jest prawda, do jakiego rodu należał Wacław, występujący na początku XV w.?
Biskup Andrzej był synem Szymona Zaremby, brata Janka.
Janko Zaremba herbu Zaremba, kasztelan śremski 1245 r., wojewoda kaliski 1252-1253 r., kasztelan kaliski 1253-1273 r., wojewoda poznański po 1273 r. był ojcem 8 synów, którzy wszyscy wzięli udział w zabiciu Przemysława II w Rogoźnie 08.02.1296 r.
- wg Żychlińskiego
"Niedługo jednakże panował Przemysław. W ranek popielcowy dnia 10 lutego 1296 roku zamordowali go znienacka siepacze margrabiów brandenburskich w Rogoźnie. Gwałtowna śmierć Ludgardy została pomszczona, ale i margrabiów brandenburskich i ich wspólników Zarembów i Nałęczów dosięgła pomsta. Dom tamtych, acz liczny, wygasł w 24 lata po dokonanej zbrodni, a Zarembowie i Nałęcze, odsądzeni od przywilejów rycerskiego stanu, w powszechnej pogardzie kończyli życie. Dopiero następne ich pokolenie, odznaczywszy się za Kaźmierza W. w wojnach ruskich, zmyło hańbę królobójstwa."
- Gniezno - Stanisław Karwowski
"Co słysząc Wacław król czeski miał mu to za złe, że go na królestwie posiadł, jednak że się sam nad nim pomścić nie mógł przez trudności swe, margrabie naprawił, którzy zebrawszy się potajemnie do Rogoźna, gdzie był król wesół z swymi dworzany czasu mięsopustnego w dzień ś. Doroty, uderzyli na króla nieopatrznego, acz się dosyć dobrze i długo bronił z swoją trochą ludzi, które miał przy sobie, także usieczonego pochwycili na koń, chcąc go żywo dowieść, ale rychło umarł. Pochowan w poznańskim kościele, gdzie jego przodkowie leżą. Królował tylko siedm miesięcy. Piszą kronikarze, iż jego śmierci przyczyńcy byli Nałęczowie i Zarembowie, i przetoż ani w czerwonych szaciech chodzić ani w jednym ufie z drugimi stać mogli aż do tego czasu, kiedy Kazimierz II. z Rusią miał potrzebę, gdzie dopiero sławy swej poprawili i z innymi we wszystkiem byli zasię porównani."
- Kronika Polska Marcina Bielskiego
Wydanie Kazimierza Józefa Turowskiego, Sanok 1856
A oto co pisze w "Herbarzu Polskim" Boniecki:
Rodzina: LIS
Herb: LIS
Wstęp: Jeden ze znakomitszych rodów, należący do fundatorów opactwa Jędrzejowskiego razem z Gryfami-Świebodzicami, z któremi prawdopodobnie stanowił kiedyś jeden ród. Przed ustaleniem się nazwisk rodzinnych, wielu członków rodu nosiło zawołanie herbowe przy imieniu jako nazwisko.
Pisali się: z Gotartowic, z Mstyczowa
Komes Mikołaj Lis, sędzia sandomierski 1295-1296 r. Otto Lis v. Lisowicz, syn Pakosława z Mstyczowa, kanclerz koronny 1335-1336 roku. Mszczuj Lis, syn Świętopełka z Gotartowic, kanonik krakowski 1375-1386 r.
Marcin Lis, podpisany na dokumencie lokacyjnym Śremu 1253 r., pomówiony z innemi 1271 r. o rabowanie dóbr biskupstwa wrocławskiego w czasie wojny śląskiej (KWP. I). Andrzej Lis, podczaszy i podstoli królowej 1338 r.
Komes Wacław Lis v. Lisowicz, starosta sieradzki 1314 r., kasztelan sieradzki 1319-1346 r. Brat jego komes Maciej Lisowicz 1314-1318 r. Andrzej, Marcin i Przybek, zwani Lisami i Jakusz i Maciej, synowie Przybka, podpisali 1352 r. konfederację wielkopolską w Poznaniu (KWP.). Maciej Lis 1386 r., Krzesz Lis 1391 r. i Jutka, wdowa Lisowa 1391-1393 roku, mają sprawy w Łęczycy (Łęcz. I i II).
początek strony
Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, Tom II
Dokument Nr 971
Wladislaus heres regni Polonie etc. 1314 Aug. 19, apud Pizdr; civitati Pyzdry hereditates Rataje, Thulycya, Pietrzykowo et Cieśle confert.
Poznań. Königl. Staats Arch. Inscription. Pyzdrens. a. 1556, fol. 423.
In nomine Domini amen. Dignum est, ut bene meriti in se et in suis successoribus principum beneficiis consolentur, ut eorum exemplo alii ad obsequia reddantur prompciores. Nos igitur Wladislaus, Dei gracia heres regni Polonie, dux Cracovie, Sandomirie, Syradie, Lancicie ac Cuyavie, notum esse volumus universis tam presentibus quam futuris noticiam presencium habituris, quod inspectis fidelitatibus et serviciis fidelibus ac utilibus, que nobis discreti viri fidelissimi nostri cives Pizdrenses fideliter, unanimiter et constanter impenderunt et in futurum impendere et exhibere sunt parati tanquam vero domino et heredi, in subsidium dicte civitatis et recompensam meritorum tocius universitatis civium supradicte civitatis, de omnium consilio pariter assensu nostrorum baronum, hereditates nostras, que vulgariter nuncupantur Rathaye, Thulycya, Petricow, Cesle, has et molendinum situatum in Thulycya eidem civitati et civibus omnibus indistincte damus, vendimus et conferimus, iure hereditario inperpetuum possidendas cum omni dominio et iure, utilitatibus et usufructibus, qui nunc sunt vel esse poterunt in futuro, prout dicte hereditates in suis metis a diuturno tempore sunt limitate et distincte. Actum apud Pizdr anno Domini millesimo trecentesimo quarto decimo, quarto decimo Kalendas Septembris, presentibus fidelibus nostris militibus: Martino palatino, Simone subcamerario Kalisiensibus, Venceslao dicto Lis capitaneo Syradiensi et Mathia fratre ipsius, Petro herede de Myloslave, et aliis pluribus fidedignis. In cuius rei testimonium, presentes litteras conscribi iussimus et nostri sigilli munimine roborari. Datum per manus domini Philippi, cancellarii nostri terre Polonie et archidiaconi ecclesie Poznaniensis.
Rathaye, Rataje. Thulycya, w Nrze 904 Thuley, nie odgadnione. Petricow, Pietrzykowo. Cesle, Cieśle. Myloslave, Miłosław.
Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, Tom II
Dokument Nr 973
Wladyslaus heres regni Polonie etc. 1314 Aug. 31, apud Kalys; confirmat omnia iura et privilegia, civitati Kalisz a praedecessoribus suis concessa.
Pergam. orygin. Na pasmie nici półjedwabn., zielon. przywieszona połamana pieczęć Władysława księcia, przedstawia stojącą osobę, wspartą prawicą na oszczepie, na którego proporcu Orzeł rozpostarty w koronie; lewa spuszczona na dół. Po prawéj stronie; na trójkątnéj tarczy Orzeł rozpostarty w koronie; po lewéj na takiéż tarczy godło Ziemi Kujawskiéj; na krawędzi tarczy, hełm z ozdobionym szczytem. Napis i głowa osoby odłamane.
Biblioteka XX. Czartoryskich. Diplomata. - Rzyszczew.
Muczkow. Cod. diplom. Poloniae I, Nr. 105.
In nomine Domini amen. Quoniam ea que legitime facta sunt, ne longinquitate temporis a memoria hominum elabantur, testium ac litterarum testimonio perhennantur, proinde nos Wladyslaus, Dei gratia heres regni Polonie, dux Cracovie, Sandomirie, Syradie, Lancicye et Cuyavie, ad notitiam et testimonium omnium presencium et futurorum harum serie litterarum volumus devenire, quod dum discreti viri, fidelissimi nostri advocatus, consules et tota universitas civitatis Kalysiensis in presencia nostra nostrorumque baronum fuissent constituti, a nobis unanimiter benivole et gratanter postularunt, ut intuitu servitiorum suorum, iura eorum omnia, que privilegiis nostrorum predecessorum possunt ostendere in publico, de speciali gracia et favore gratuita habentes, nostris scriptis autenticis confirmaremus. Et quia dignum est ut bene meriti principum beneficiis consolentur, igitur nos attendentes dictorum civium fidelitates et fidelia servicia que nobis constanter et fideliter ostenderunt, omnia iura et privilegia eorum, que a nostris predecessoribus optenta habuerunt, in publicis nostris scriptis gratanter rata habentes, duximus confirmanda. Actum apud Kalys anno Domini millesimo trecentesimo quartodecimo, in octava sancti Bartholomei. In cuius rei testimonium et evidentiam pleniorem, presentibus sigillum nostrum duximus appendendum presentibus nostris militibus: Martino palatino Kalysiensi, Predpelchone castellano Poznaniensi, Petrchone iudice, Symone subcamerario Kalysiensibus, Wenceslao dicto Lys capitaneo Syradiensi, Petro Stossewycz, et aliis pluribus fidedignis. Datum per manus domini Phylippi cancellarii nostri terre Polonie.
Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, Tom II
Dokument Nr 979
Wladislaus Cracovie tociusque Polonie dux 1315 Dec. 29, in Chanczin; civitati Słupca concedit, ut forum annuale imponere valeat.
Transsumpt orygin., potwierdzony przez: Elizabeth senior regina Ungarie et Polonie 1372 Iun. 12, Poznanie.
Kalisz. Archiw. Rządowe, Diplomata.
In nomine Domini amen. Ut gesta mortalium, que mutabilitati subiacent temporum, cum defluxu temporis oblivionis non defluant in abyssum, sed in memoriam deducantur legittime posterorum, sanxit auctoritas, ea scriptis auctenticis cum subscripcione testium perhennare. Hinc est quod nos Wladislaus, Dei gracia Cracovie, Sandomirie tociusque regni Polonie dux, notum esse cupimus presentibus et futuris ad quorum noticiam pervenerit scriptum presens, inspectis fidelitatibus utilibusque promocionibus quam pluribus et obsequiis venerabilis in Christo patris domini Andree, divina miseracione Poznaniensis ecclesie episcopi, suorumque civium de Slupcza in Polonia, nobis crebrius impensis et imposterum impendendis Domino sufragante, ut sua civitas prefata Slupcza, post varia disturbia terre Polonie hactenus perpessa, aliquatenus valeat reformari, damus et concedimus eidem domino episcopo et suis civibus de Slupcza annuale forum, quando elegerint, infra triduum annuatim plenam potestatem perpetuo imponendi; eximentes et absolventes eosdem cives de Slupcza cum posteris eorundem in nostris ducatibus universis, quandocumque et quocienscumque ipsos negociare contigerit, a qualibet thelonearia pensione, solucione et exaccione perhenniter in hys scriptis. In cuius rei testimonium et evidenciam pleniorem, nostrum sigillum autenticum presentibus duximus appendendum. Actum et datum in Chanczin in die beati Thome martiris, anno Domini MCCCXV, infra octavas Nativitatis Domini, presentibus hys: magnifico principe filiollo nostro karissimo domino Kazimiro, Dei gracia duce Cuyavie, Nankero archidiacono Sandomiriensi, Bronissio capitaneo, Niclone palatino Cuyavie, Clemente Syradiensi castellano, Wenczslao dicto Lis, et alys multis fide dignis.
Slupcza, Słupca. Chanczin, Chęciny.
Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, Tom II
Dokument Nr 998
Dirsicraius heres de Mokronos 1318 Iun. 6, in Cozmino; villam Chocieszewice civibus de Koźmin vendit.
Poznań. Königl. Staats Arch. Lib. civium a. 1577, fol. 383 v.
In nomine Christi Iesu amen. Quitquid litterarum et testium fidelium firmatur testimonio, stabile ac immobile perpetuo debet permanere. Igitur notum sit universis presentibus et posteris litteras presentes inspecturis, quod nos Dirsicraius, dominus ac heres de Mokronos, habito maturo consilio et bona deliberacione nec non unanimi consensu fratris nostri Daskonis, hereditatem seu villam vendidimus discretis viris civibus Cozminensibus, ibidem predicto fratre nostro exeunte, ad nos iure patrimonii pertinentem, nulli alteri debitam, nomine Choczieszewicze, cum pratis Cziegliny vulgariter nuncupatis, prout in suis gadibus circumferencialiter continentur, absque eo, quod demptum est de eadem et iniunctum ville que Stanievo nominatur; ipsos et eorum heredes sive successores, nominate hereditatis et prati constituentes perpetuo legittimos possessores et heredes, pronunciamus eos spontanee et voluntarie ab omni impedimento exbrigare, si per amicos nostros vel cognatos impeterentur pro hereditate sepedicta. In cuius rei testimonium maioremque memoriam, presentibus litteris nostrum sigillum duximus appendendum. Actum et datum in Cozmino feria tercia infra octavam Ascensionis Domini nostri, sub anno Domini millesimo trecentesimo octavo decimo, presentibus honorabilibus viris: comite Petro Stoszevic, comite Mathia Lisovicz, Giza, Stephano Prusinovic, et aliis multis probis et honestis.
Mokronos, Mokronos. Cozminensis, de Koźmin. Choczieszewicze, Chocieszewice. Prata Cziegliny, nie odgadnione. Stanievo, Staniewo. Prusinovic, de Prusinow.
Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, Tom II
Dokument Nr 999
Wladislaus dux Cracowie Sandomirie etc. 1318 Iun. 18, in colloquio aput Suleyow celebrato; confirmat privilegia, monasterio de Wąchock sub antiquo suo sigillo data, vigore quorum civitatem forensem Kazimierz, cum villa monasterii supradicti nomine Witaszewice, villam suam Babice, cum villa Smolice, et partem hereditatis Prawęcice, cum theloneo in civitatibus Kazimierz et Zgierz eiusdem monasterii, commutaverat.
Transsumpt orygin. potwierdzony przez: Wladislaus rex Polon. etc. 1401 Iun. 21, in Nova Civitate, alias Corczin; u oryginułu dziurki dwie od przywiesz. pieczęci poprzerywane.
Trzemeszno. Priv. Conv. Canon. Regul. Lateran.
In nomine Domini amen. Anno Domini millesimo trecentesimo decimo octavo, die sancte Trinitatis, in colloquio aput Suleyow celebrato, veniens ad nos vir religiosus dominus Petrus nosterque capellanus fidelis, abbas de Wanchoczsko, nobis humiliter et devote supplicavit, ut privilegia hereditatum domus predicte super commutacione, donacione et iure Theutunico, cum quibusdam iuribus et immunitatibus a nobis obtentis, dignaremur sub appensione modernorum nostrorum sigillorum renovare; cum sit de nostro mandato publice proclamatum, quod omnia privilegia sub antiquo nostro sigillo, nullius debeant esse auctoritatis aut valoris. Quorum privilegiorum tenor erat talis:
In nomine Domini amen. Quia rerum temporalium disposicio tempore labente sepius malum oblivionis dimergitur, necessarium est, ut que temporaliter aguntur legittime, litterarum et proborum virorum testimonio roborentur. Noverit igitur presens et futura fidelium Christi universitas, quod nos Wladislaus, Dei gracia dux Cracowie, Sandomirie, Siradie, Lancicie Cuyavieque nec non heres regni Polonie, intencione ac deliberacione bona nostra nostrorumque baronum, civitatem nostram forensem que Kasimir vulgariter nominatur, domino abbati de Wanchoczsko cum suo capitulo domus Cisterciensis Ordinis, commutacione nobis facta, pro eadem civitate villam Wittowicze que in foribus civitatis Lanciciensis iacet recipientes, dictam civitatem Kasimir domino abbati de Wanchoczsko iure Theutunico locandam suisque successoribus in perpetuum possidendam contulimus, sub tali libertate, qualem hospites de Sroda habere dinoscuntur, omnibus iuribus, usibus et utilitatibus, secundum idem ius plene et integre nostro dominio observatis. Item, de consensu, nutu et voluntate fratris nostri domini ducis Kasimiri, cum bona deliberacione nostra et dicti fratris nostri ac omnium baronum nostrorum, per commutacionem voluntariam et pacificam, villam Smolicze vulgariter dictam, quam prius Simon, quondam abbas de Wanchoczsko, quondam de consensu eiusdem domus cum Allexio milite nostro pro Iarochowo voluntarie et pacifice commutavit, tandem villam Smolicze dictam a domino Egidio abbate de Wanchoczsko et a conventu domus eiusdem recipientes, eidem abbati et suo conventui villam nostram, que Babicze vulgariter nuncupatur, contulimus cum omnibus utilitatibus, videlicet pratis, aquis, molendinis et hys que de novo exstirpari poterint, ac ceteris utilitatibus que in eadem haberi vel inveniri possint, eidem abbati et conventui, iure Theutunico locandam sub eadem libertate Theutunica quam cives de Kasimir dinoscuntur habere, donavimus, exceptis mellificiis, que pro nobis excipimus, de quibus eciam mellificiis, dictis fratribus partem de gracia iuxta quod nobis videbitur tribuemus. Preterea, attendentes quanto karitatis affectu pater noster Kasimirus bone memorie, dux illustris, domum sancte Marie de Wanchoczsko fratresque ibidem Deo famulantes Ordinis Cisterciensis dilexerit, ob eiusdem patris nostri felicis recordacionis anime remedium ob salutemque animarum ceterorum nostrorum progenitorum, et ob salutem generose matris nostre Eufrosine nostramque, perpetue paci eiusdem domus providere cupientes et quieti, ad preces abbatis et conventus domus supradicte, pro theloneo de Kazimir ipsorum civitate et Shegrz civitate nostra, quod ad eos racione commutacionis dicte civitatis Kazimir pro Vitowicz et suis pertinenciis, cum dictis abbate et conventu per nos facte, pertinebat pleno iure, partem hereditatis nostre Prawyanczicze vulgariter nuncupate, pro commutacione dicti thelonei predicte domui, abbati et fratribus contulimus; reliquam vero partem cum metis suis ex toto, in memorati patris nostri ceterorumque predictorum progenitorum nostrorum peccaminum remissionem, et ob prefate matris nostre nostramque salutem, mere et pure in elemosinam perpetuo donavimus abbati et conventui abbacie sepedicte. Et ut donacionis nostre munificencia liberalis circa Christi servitores in suis amplioribus amplietur beneficiis, eandem hereditatem totaliter cum silvis, mellificiis, pratis, aquis, castoribus, venacionibus, molendinis, et cum utilitatibus aliis universis, eisdem abbati et conventui iure Theutuniko locandam contulimus sub eadem libertate Theutunica, quam hospites de Sroda habent. Inhabitatores igitur predictarum hereditatum, cuiuscunque nacionis fuerint, eximimus perpetuo a iurisdicione palatinorum, castellanorum et omnium iudicum aliorum cuiuscunque existant dignitatis, a monetariis, theolonariis, angariis, perangariis, ab omnibusque penis sive culpis, ac ab universis exaccionibus et solucionibus, et ab omni iugo tributarie servitutis, quocunque vocabulo censeantur; nec pro aliqua causa criminali vel civili, coram aliquo qualicunque iudice citentur nec respondere teneantur, nisi tantum coram ipso abbate, vel sculteto qui ibidem ab abbate vel fratribus iudex fuerit constitutus. Ad castra autem firmanda, linienda, vel de novo edificanda, nullatenus compellentur, nec ire cogentur ad expedicionem aliquam, nisi cum gens aliena hostiliter intraverit terram nostram, ad quam ire sicut ducis civitates cetere tenebuntur. Et ne in futurum de dictis donacionibus, commutacionibus et immunitatibus nostris ambiguitas generetur, easdem donaciones, commutaciones et immunitates nostras presentis scripti testimonio innovantes communimus, et nostrorum modernorum sigillorum munimine roboramus presentibus hys testibus: comite Borzuyone palatino, Paulo dicto Ogon castellano, Chwalone subcamerario, domino Iaszkone cancellario et Iankone gladifero, Lanciciensibus. Datum per manus domini Sbignei subcancellarii Cracoviensis, scriptum autem per Fflorianum de Bala.
Suleyow, Sulejów. Wanchoczsko, Wąchock. Kasimir, Kazimierz. Wittowicze, Witaszewice. Sroda, z niem. Neumarkt na Szlązku. Smolicze, Smolice. Iarochowo, Babice, dziś t. s. Shegrz, Zgierz. Prawyanczicze, Prawencice. Bala, Biała.
Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, Tom II
Dokument Nr 1007
Comes Martinus terre Calisiens. palatinus 1319 Mart. 4, Kalis; confirmat una cum suis confratribus monasterio de Łekno possessionem hereditatis Łęgowo, quam frater suus patruelis Sandivogius, sine prole defunctus, monasterio praedicto resignaverat.
Wągrowiec. Archiv. monasterii. Protocollum tertium, pag. 16. - Poznań. Königl. Staats Arch. Relation. Gnesnens. a. 1782 I, fol. 290. (Kopja z pergaminu orygin., przy którym było 5 pieczęci zawieszonych).
In nomine Domini amen. Dum vivit littera vivit et actio commissa littere, cuius assertio nutrit memoriam et roborata suscipit incrementum. Igitur nos comes Martinus, terre Calisiensis palatinus, una cum omnibus nostris confratribus subnotatis, scilicet Nicolao filio quondam comitis Nicolai Pomeraniensis terre palatini, patrui nostri, tum Philippo, Beniamin, fratribus nostris, Nicolao filio Ianchonis, filiolo nostro, notum esse volumus universis tam presentibus quam futuris presentem paginam inspecturis, quod nos veri coheredes quondam nostri chari nomine Sandivogii, filii quondam comitis Alberti, absque prole decedentis, quendam contractum, rite et legitime inter ipsum ex una, et virum religiosum dominum Godschalcum abbatem ac conventum de Lukna ex altera parte super quamdam hereditatem nomine Langowo, situatam super flumen Welmam, iusto venditionis sive emptionis titulo celebratam, ratificamus in his scriptis et approbamus, confirmantes predictam hereditatem Langowo supradictis abbati et conventui de Lukna cum omnibus suis attinentiis, scilicet silvis, agris, pratis, pascuis, fluviis, nemoribus, molendinis, duobus lacubus et sortibus adiacentibus, videlicet Ianchowo, Maslowo, Prostynie et Znosze; insuper et ecclesiam cum omnibus decimis ad eandem pertinentibus et cum iure patronatus, ac cum omnibus utilitatibus que nunc et in posterum poterunt in eadem hereditate provenire, nichil nobis iuris reservantes, sed totum sepedicte ecclesie de Lukna et fratribus ibidem Deo servientibus plane et simpliciter resignantes, iure hereditario in perpetuum possidendum. Ita quod nos, nec aliquis de fratribus nostris aut filiis sive filiolis supradictis ac aliquibus liberorum nostrorum, in posterum habeamus ius aliquod in eadem aliquibus privilegiis requirendi. In cuius rei evidentiam, presentem paginam ipsis fratribus ac conventui conscribi fecimus, et sigillo nostro, domini Stephani capitanei regni Polonie, domini Venceslai dicti Lisowicz, Nicolai dicti Nuga, et Philippi fratris nostri de Berocino, roborari. Datum et actum Kalis in dominica Reminiscere, anno domini millesimo trecentesimo decimo nono, presentibus omnibus supradictis qui sigilla sua apposuerunt, Venceslao de Gostyczyna, Nicolao de Dobrycz, Henrico scriptore, civibus de Kalis, ac aliis multis fidedignis.
Lukna, Łekno. Langowo, Łęgowo. Flumen Welma, Wełna. Ianchowo, Jankowo. Maslowo, Prostynie, Znosze, osady znikłe. Berocino, Brończyn. Gostyczyna, Gostyczyn. Dobrycz, Dobrzec.
Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, Tom II
Dokument Nr 1008
Stephanus capitaneus regni Polonie et Cuyavie 1319 Mart. 4, Kalis; confirmat ratificationem resignationis hereditatis Łęgowo cum attinentiis, quondam a Sandivogio Zaręba monasterio de Łekno factae.
Pergam. orygin., u którego trzy pieczęcie przywieszono. Pierwsza na sznurku jedwabnym, czerwonym, połamana; ułamek okazuje część pieczęci starosty Stefana; (pieczęć XLII). Druga na takimże sznurku zupełnie połamana; zachowany ułamek przedstawia dolny kąt tarczy, na którym rozpoznaje się dolna połowa godła rodu Zarębów, t.j. 3 otwory w murze, w sposób szachownicy ułożone. Trzecia zupełnie zgnieciona, bez wycisku.
Wągrowiec. Archiv. monasterii. Diplomata.
In nomine Domini amen. Dum vivit littera vivit et accio commissa littere, cuius assercio nutrit memoriam et roborata suscipit incrementum. Igitur nos Stephanus, capitaneus regni Polonie et terre Cuyavie a domino nostro duce Cracovie constitutus, ad noticiam universorum tam presencium quam futurorum volumus devenire, quod coram nobis comes Martinus, palatinus Kalisiensis, una cum confratribus suis, scilicet Nycolao filio quondam comitis Nycolai Pomeraniensis terre palatini, Philippo, Beniamin, fratribus ipsius, Nycolao filio Ienchonis, filiollo suo, bona voluntate, omnis doli specie procul mota, sani mentis (sic) et de maturo consilio, quendam contractum, per dilectum patrem et patruum ipsorum, felicis recordacionis dominum Zansivogium, ex parte una, et dominum abbatem virum religiosum Gotsalchum de Luckna ac conventum ybidem pro quadam hereditate, vulgariter nuncupata Langovo, ex parte altera, empcionis sive vendicionis titulo rite et racionabiliter factum, ratificarunt; ita, quod predicto domino abbati et conventui de Luckna, ipsam hereditatem Langovo cum omnibus suis atinenciis, scilicet silvis, agris, pratis, pascuis, fluviis, nemoribus, molendinis, duobus lacubus et sortibus adiacentibus, videlicet Ienchowo, Maslowo, Prostnici et Znose, ecclesiam ybidem cum omnibus decimis ad ipsam pertinentibus et cum iure patronatus, plane cum omnibus utilitatibus iure hereditario duxerunt resignandam. Nos vero predictam empcionem, vendicionem et resignacionem ratam ac gratam habentes, sepedicto abbati ac conventui de Luckna ipsam hereditatem Langovo cum omnibus utilitatibus, prout supra dictum est, iure hereditario presentibus possidendam cum eorum successoribus confirmamus. In cuius rei testimonium, presentem paginam conscribi fecimus, sigillo nostro, comitis Wenceslay dicti Lyssowicz, et sigillo civitatis Calissiensis roboratam. Datum et actum Kalis in dominica Reminiscere, anno Domini M.CCC. decimo nono, presentibus hiis: comite Wenceslao dicto Lis, comite Wenceslao de Gosticzin, Nycolao dicto Nuga; Nycolao, Bertoldo, dictis de Dobricz, et Henrico scriptore, civibus de Kalis, ac aliis multis fidedignis.
Luckna, Łekno. Langovo, Łęgowo. Ienchowo, Jankowo. Maslowo, Prostnici, Znose, osady znikłe. Gosticzin, Gostyczyn. Dobricz, Dobrzec.
Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, Tom II
Dokument Nr 1010
Wladislaus dux Cracoviens. etc. 1319 Iun. 7, in Zarnow; confirmat venditionem hereditatis Łęgowo, quam Martinus palatinus Kalisiens. et proximi ipsius in rem monasterii de Łekno fecerant.
Wągrowiec. Archiv. monasterii. Protocollum tertium, p. 18. - Poznań. Königl. Staats Arch. Relation. Gnesnens. a. 1782 I, fol. 290. (Kopja z pergaminu orygin., u którego była 1 pieczęć przywieszona).
In nomine Domini amen. Cunctorum perit memoria, nisi testibus veridicis et litteris publicis fuerint roborata. Igitur nos Wladislaus, dux Cracoviensis, Sandomiriensis, Lanciciensis, Cuiaviensis ac regni Polonie, scire cupimus universos ac singulos, tam presentes quam futuros presentem litteram inspecturos, quod strenui viri, videlicet Martinus palatinus Calisiensis, Nicolaus filius Nicolai palatini Pomeraniensis quondam, Philippus et Beniamin fratres uterini, Nicolaus dictus Zareba, nec non pueri iam dictorum, offerentes se conspectui comitis nostri Stephani capitanei terrarum Polonie et Cuiavie, sani mente, corpore et ratione, non compulsi, sed de mera voluntate, unanimi consensu pariter et assensu, hereditatem que Langowo vulgariter nuncupatur, cum omnibus utilitatibus ad eandem hereditatem pertinentibus, tam in piscinis quam in pascuis, in venationibus, in melificiis, in molendinis construendis, et cum duobus lacubus, prout est in suis gadibus limitata, religioso viro et discreto domino Goczalko abbati et toti conventui de Lukna Ordinis Cisterciensis, professi sunt predictam hereditatem iure hereditario in perpetuum pro septuaginta marcis grossorum vendidisse. Et cum de re certa nobis hec venditio perfecte sit cognita, eandem confirmamus perpetuo valituram, nec non etiam damus et concedimus predicte hereditati et incolis eiusdem ville frui generaliter omni iure, quo et singule hereditates eiusdem monasterii mediantibus eorum privilegiis valeant congaudere. In cuius rei testimonium, presentibus nostrum sigillum duximus appendendum presentibus his testibus: comite Navogio palatino Sandomiriensi, Petro castellano Sandomiriensi, Wenceslao dicto Liss castellano Siradiensi, Petro iudice Poznaniensi, Segneo subdapifero Sandomiriensi, Zdyrskone subiudice Sandomiriensi. Datum et actum in Zarnow feria quinta infra octavam sanctissime Trinitatis, anno Domini millesimo trecentesimo decimo nono. Datum per magistri Francisci manus, cancellarii et canonici Cracoviensis.
Langowo, Łęgowo. Lukna, Łekno. Zarnow, Żarnow.
Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, Tom II
Dokument Nr 1024
Wladislaus rex Polonie 1321 Iun. 29, in Brescze; ratam habet commutationem hereditatum ecclesiae Gneznensis, dictarum Leszno Kotowice et Nagorki, pro hereditate Wislai filii Wincencii, dicta Korytkowo.
Pergam. orygin. Na sznurku jedwabn., czerwon. przywieszona pieczęć Władysława króla; (pieczęć XLIV).
Gniezno. Archiv. Capituli Metropol. Nr. 84.
In nomine Domini amen. Quoniam ea que aguntur in tempore simul cum decursu temporis evanescunt, sapientum decrevit auctoritas, facta hominum digna memoria, serie litterarum et subscripcione testium posterorum noticie commendare. Nos igitur Wladislaus, Dei gracia rex Polonie, notum facimus universis tam presentibus quam futuris ad quos devenerit scriptum presens, quod in nostra nostrorumque baronum presencia venerabilis in Christo pater dominus Ianislaus, archiepiscopus Gneznensis, suo et eiusdem sue Gneznensis ecclesie nomine cum Wysslao filio Wincencii talem fecit super hereditatibus commutacionem. Dedit enim idem venerabilis pater dicto Wysslao hereditates suas et ecclesie sue, dictas vulgariter Lesczno integraliter et Nagorczicze, sitas in territorio Lanchiciensi circa fluvium Nyr, et recepit ab eo per modum commutacionis hereditatem suam dictam Corithkovo, sitam in territorio Syradiensi prope Thurek, cum omnibus suis pertinenciis prout in suis antiquis limitibus est distincta. Nos vero eorum precibus inclinati dictam commutacionem ratam et gratam habentes, ipsam tenore presencium in perpetuum utrilibet confirmamus; adicientes, quod prefatus dominus archiepiscopus et sua ecclesia dictam hereditatem Corithkovo ita libere possideat et tali gaudeat libertate, qualem in aliis antiquis hereditatibus ecclesia Gneznensis optinet ab antiquo: dictus vero Wysslaus, id, quod nobis de Corithkovo tenebatur, de predictis hereditatibus Lesczno et Nagorczicze nobis tenebitur exibere. Ut autem hec ordinacio robur optineat perpetue firmitatis, presentes scribi mandavimus, et nostro minori sigillo, quo ad presens utimur, munimine roborari. Actum in Brescze in die beatorum apostolorum Petri et Pauli, anno Domini millesimo trecentesimo vicesimo primo, presentibus nobilibus viris: domino Iohanne cancellario Lanchiciensi, comite Sandone castellano Lublinensi, comite Adam castellano Wysliciensi, Pelka pincerna Cracoviensi, Bervoldo pincerna Gneznensi, Wenceslao vexillifero Siradiensi, et aliis pluribus fidedignis.
Lesczno, Leszno Kotowice. Nagorczicze, dziś Nagorki. Nyr fluv., rz. Ner. Corithkovo, Korytkowo. Thurek, Turek. Brescze, Brześć Kujawski.
Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, Tom II
Dokument Nr 1053
Wladislaus rex Polonie 1325 Apr. 28, in Pyser; confirmat resignationem iuris in hereditate Koszuty, quam Bogusza, filius Hectoris, in favorem monasterii Ląd fecerat.
Włocławek. Lib. privilegior. monasterii Ląd, pag. 22.
Nos Wladislaus Dei gratia rex Polonie notum facimus universis presentem litteram inspecturis et audituris, quod accedens ad nos Boguscha, filius quondam Hectoris, coram nobis ac nostris baronibus resignavit in remissionem suorum peccatorum ac progenitorum suorum omni iuri, quod habuit vel habere potuit ex paterna successione in hereditate dicta Koszuty, monasterio de Landa Ordinis Cisterciensis, privilegium, quod super eandem hereditatem habuit, domino abbati Matthie liberaliter offerendo. Nos vero monasterium predictum pio prosequentes affectu ac eius paci et tranquillitati providere volentes, resignationem prefati Bogusche presentibus confirmamus, prefatum monasterium ab interpellatione cuiuscunque super eadem hereditate deinceps absolventes, eosque, veros heredes et possessores hereditatis de Koszuty esse dicimus, sicut in privilegio, quod prefatis fratribus super eandem hereditatem dedimus, plenius continetur. Datum et actum in Pyser, anno Domini M.CCC.XXV, in die sancti Vitalis martyris, presentibus: Martino palatino Calissiensi, Alberto palatino Brestensi, Slavanta castellano Calissiensi, Wenzeslao castellano Siradiensi, et aliis quam plurimis fide dignis.
Koszuty, Koszuty. Landa, Ląd. Pyser, Pyzdry.
Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, Tom II
Dokument Nr 1159
Premyslius dux Syradie 1336 Iun. 10 (Aug. 19?), in Unyeyow; ratam habet commutationem hereditatis ecclesiae Gneznensis, dictae Leszno Kotowice, cum Grocholice, villa Floriani heredis de Kaznów.
Pergam. orygin., u którego w dolnym, założonym brzegu pasmo nici jedwabn., niebiesk., przez dwa wcięcia przewleczone. Pieczęci nie masz; pismo w wielu miejscach zniszczone.
Gniezno. Archiv. Capituli Metropol. Nr. 106.
In nomine Domini amen. Nos Premyslius Dei gracia dux Syradie notum facimus universis, quod venerabilis pater noster dominus Ianislaus, divina providencia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopus, et Florianus heres de Kaznovo, noster famulus, villas infrascriptas taliter pro utriusque commodo commutaverunt. Recepit itaque dictus dominus archiepiscopus pro se et sua ecclesia Gneznensi ab eodem Floriano villam seu hereditatem suam dictam Grocholyce per modum commutacionis, sitam in terra nostra Syradiensi, cum omnibus ad eam pertinentibus, prout in suis limitibus est distincta; dictus vero Florianus hereditatem dictam Leszczno a prefato domino archiepiscopo et sua ecclesia, que est sita in terra Lanciciensi, cum omnibus iuribus, prout in gadibus continetur recepit, per eum et suos liberos perpetuo possidendam. Nos vero eandem commutacionem ratam habentes et gratam, ipsam in presentibus confirmamus, volentes, ut dicta villa Grocholyce, plena sicut alie ville ecclesie gaudeat libertate. In cuius rei testimonium, presentes litteras predicto domino archiepiscopo dari iussimus, nostri sigilli appensione munitas. Actum et datum in Unyeyow in crastino dominice Respice, anno Domini M.CCC.XXX sexto, presentibus nobilibus viris: Nicolao iudice, Wenczeslao pincerna, Rozdzalio subiudice, Swentoslao tribuno Siradiensibus, Mathia castellano de Gnewkow, et aliis pluribus fide dignis.
Kaznovo, Kaznów. Grocholyce, Grocholice. Leszczno, Leszno Kotowice. Unyeyow, Uniejów. Gnewkow, Gniewkowo.
Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, Tom II
Dokument Nr 1249
Kazimirus rex Polonie 1346 Apr. 6, Kalis; ratam habet commutationem hereditatum ecclesiae Gneznensis dictarum Bobry et Piekart, cum hereditate Stephani et Ianussii fratrum de Sośnica, dicta Godzisze, quam privilegiis antiquarum villarum eiusdem ecclesiae munit.
Pergam. orygin. Od przywieszenia pieczęci pozostał sznur jedwabny, zielony.
Gniezno. Archiv. Capituli Metropol. Nr. 120.
In nomine Domini amen. Cum commutaciones seu resignaciones inter quoslibet qualescunque robur non optineant firmitatis, nisi consensu regum testiumque annotacione per vim scripti extiterint perhennate, eapropter nos Kazimirus, Dei gracia rex Polonie noticie universorum tam presencium quam futurorum presentibus declaramus, quod in nostra nostrorumque baronum presencia constituti venerabilis in Christo pater dominus Iaroslaus, divina providencia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopus, parte ex una, et Stephanus ac Ianussius fratres uterini de Sosnicza, parte ex altera, sani et incolumes mente et corpore omnes cum bona deliberacione commutacionem bonorum suorum inter se mutuam fecerunt, que est talis. Ipse namque dominus archiepiscopus cum consensu Capituli sui ecclesie Gneznensis, Bobri et Pikartowo hereditates ecclesie premissis Stephano et Ianussio ac eorum progenitis tenendas hereditarie, militali et non ecclesiastico iure, pro hereditate ipsorum Godzesewo resignavit. Ipsi autem Stephanus et Ianussius, eandem hereditatem suam Godzessowo, non reservantes quitquit amplius pro se vel pro suis pueris seu propinquis aut amicis quibuscunque iuris in Godzesewo vel dominii, sed totaliter in manus premissi domini Iaroslai archiepiscopi irrevocabiliter tradiderunt, nobis humiliter supplicantes, ut ipsam eorum commutacionem nostro insignio ratificare dignaremur. Nos autem moti eorum omnium votivis instanciis dictam eorum commutacionem gratam habentes, presentibus gratuite confirmamus. Sed ne matris Ecclesie generosam propaginem, dum nobis suo premisso negocio viciabatur, sine graciis regalibus preterire videamur, ergo, ut filius Ecclesie, dictam hereditatem Godzesewo, supprimentes ibidem omnia iura preiudicialia ecclesie, gaudere decernimus omni iure, quo ville subiecte ecclesie Gneznensi gaudent et ipsa ecclesia privilegiis nostrorum predecessorum eciam gaudet feliciter consolata. Hoc eciam presentibus duximus declarandum, quod utraque pars sibi mutuo circa commutacionem eandem promisit presencialiter coram nobis pro intercessione in iudicio et eviccione, si alteri per quempiam super bonis predictis sic solempniter commutatis ad invicem moveri contingeret questionem. In horum igitur omnium evidenciam, presentibus nostrum sigillum est appensum. Actum Kalis feria quinta ante dominicam Domine ne longe, anno Domini millesimo ccc.xl sexto, presentibus hys nobilibus nostris: Nicolao palatino Kalisiensi, Thomislao Poznaniensi, Sbilutho Gneznensi, Beniamino Naklensi, Wenceslao Siradiensi, Iarando Rospiriensi castellanis, et aliis multis fide dignis. Datum per manus domini Otte, cancellarii nostri Poznaniensis.
Sosnicza, Sośnica. Bobri, Bobry. Pikartowo, Piekart. Godzesewo, Godzisze. Naklensis, de Nakło. Rospiriensis, de Rozprza.
Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, Tom II
Dokument Nr 1251
Kazimirus rex Polonie 1346 Iun. 14, in Pysdri; confirmat privilegium, quod Wladislaus Cracovie tociusque Polonie dux 1315 Dec. 29, in Chanczin civitati Słupca dederat.
Transsumpt orygin., potwierdzony przez: Elizabeth senior regina Ungarie et Polonie 1372 Iun. 12, Poznanie.
Kalisz. Archiw. Rządowe. Diplomata.
In nomine Domini amen. Nos Kazimirus Dei gracia rex Polonie recognoscimus universis tam presentibus quam futuris tenore presencium potituris, quod accedens ad nostram presenciam discretus vir Nicolaus dictus Wodiczca, civis de Slupcza, quoddam privilegium patris nostri dilecti domini Wladislai olim ducis Polonie exhibuit coram nobis et ostendit, et petivit illud per nos innovari. Cuius quidem privilegii de verbo ad verbum tenor erat talis: (Sequitur diploma Nr. 979). Nos vero prescriptum privilegium cum omnibus suis articulis et clausulis universis, ob merita eiusdem Nicolai de mera et solita nostre regie maiestatis benignitate innovamus, approbamus, ratificamus et graciose confirmamus. In horum igitur omnium testimonium et evidenciam pleniorem, presentes dedimus nostri sigilli munimine roboratas. Actum in Pysdri feria quarta in vigilia Corporis Christi, anno eiusdem MCCCXL sexto, presentibus hys testibus: Nicolao palatino Kalisiensi, Arkemboldo Syradiensi, Nicolao Crusficiensi castellano, Nicolao iudice Poznaniensi, Wirzbiantha subcamerario, Cristino subdapifero Kalisiensibus, et aliis multis fide dignis. Datum per manus domini Ottonis cancellarii Polonie.
Slupcza, Słupca.
Janusz Bieniak, Marcin zwany Lisem, PSB XIX, s. 559
Marcin zwany Lis, h. Zaremba (zm. 1274/5), kasztelan zbąszyński, następnie łowczy poznański. Był synem, zapewne najmłodszym, Olbrachta, może kasztelana poznańskiego z r. 1232, bratem Jarkembolda, Janka i Szymona Zarembów. Karierę Urzędniczą zaczął jako włodarz ks. kaliskiego Bolesława Pobożnego (1249). W następnym dziesięcioleciu występuje jednak bez tytułu; widocznie stracił swą funkcję w związku z przejściem Bolesława na dzielnicę gnieźnieńską jeszcze t.r. Pozostając w otoczeniu tego księcia, M. towarzyszył mu (1250) w podróży do Poznania, zakończonej przejściowym jego uwięzieniem przez Przemyśla I, który przejął rządy całej Wielkopolski. W służbie Przemyśla M. odznaczył się (1251) w walce o odzyskanie Zbąszynia zajętego przez niemieckich rycerzy-rabusiów z Lubusza. Książę odwdzięczył mu się immunitetem dla posiadłości Szczodrochowo i Czeluścin (1256). Sukcesja Bolesława Pobożnego po Przemyśle przyniosła M-owi powrót do grona Urzędników. Między 1 VII 1260 a 30 VI 1261 otrzymał kasztelanię międzyrzecką. Najpóźniej w r. 1263 przeszedł stamtąd na kasztelanię starogrodzką, a w r. 1265 na zbąszyńską. M. należał do dowódców wielkopolskiego oddziału posiłkowego, przysłanego przez Bolesława Pobożnego ks. krakowskiemu Bolesławowi Wstydliwemu w celu wyprawy na Śląsk (1271). Sprzymierzeni spustoszyli wówczas dzielnicę wrocławską. Dodatkowa wyprawa Wielkopolan, kierowana osobiście przez M-a, dotknęła wsie biskupstwa wrocławskiego wokół Milicza. Najazdy wywołały protest poszkodowanego bpa Tomasza, który zabiegał u metropolity gnieźnieńskiego i u biskupa poznańskiego o zmuszenie sprawców do naprawienia szkód pod groźbą kar kościelnych. Wyniku tych starań nie znamy. W r. 1273 M. uczestniczył, z tytułem łowczego poznańskiego, w wiecu zwołanym przez obu książąt wielkopolskich (Bolesława Pobożnego i Przemyśla II) w Szymanowicach. Po raz ostatni pojawia się M. na dokumencie Bolesława Pobożnego dla Świętomira z Rozdrażewa, rzekomo z 6 I 1270, w istocie z r. 1274 lub 1275 (datę przesądza obecność woj. poznańskiego Janka). Już 7 IV 1275 urząd łowczego poznańskiego był w posiadaniu innej osoby. M. ożeniony był z nieznaną z imienia córką rycerza Wacława, właściciela Szczepankowa. Pozostawił czterech synów: Żegotę, w r. 1263 kasztelana wilkowyjskiego, po kilku zaś kolejnych przesunięciach sędziego kaliskiego, Andrzeja (występującego tylko raz — w r. 1284), Wacława, starostę, a następnie kasztelana sieradzkiego w czasach Łokietka, oraz Macieja. Wyraźna różnica wieku między dwoma pierwszymi a dwoma ostatnimi skłania do przypuszczenia, że M. mógł dwukrotnie wstępować w związki małżeńskie i że córka Wacława była matką tylko Wacława i Macieja. Poza zakupionymi Szczodrochowem i Czeluścinem źródła nie przekazały wiadomości o konkretnych majętnościach M-a.
początek strony